شبیه سازی انسان و مساله‌ای به نام حقوق بین الملل
شبیه سازی انسان و مساله‌ای به نام حقوق بین الملل –
دکتر مشهور ایتالیائی «سورینو آنتینوری» به تازگی در کنفرانس آینده مهندسی ژنتیک و برنامه‌های شبیه سازی در جهان که در امارات متحده عربی بر گزار شد از پیشرفت چشمگیری در فرآیند برنامه‌های تحقیقاتی خود خبر داد.
وی در گفتگو با خبرنگار «گلف نیوز» از شبیه سازی نخستین انسان و کاشت آن در بافت رحم یک زن، سخن به میان آورد که هم اکنون در هفته دوازدهم بارداری به سر می‌برد.
به گفته این پزشک ایتالیایی که در سال 1994 زن 62 ساله‌ای را در به دنیا آوردن فرزندش یاری رساند، شبیه سازی همچون انرژی اتمی می‌تواند در رابطه با اهداف مفیدی از جمله افزایش جمعیت، کمک به زوجهای نابارور و نیز گشودن پنجره‌ای به روی برنامه‌های ژنتیکی مورد استفاده قرار گیرد.
وی اضافه کرد: همواره در برابر پیشرفت‌های تازه پزشکی در زمینه درمان ناباروری مردان به روش بارداری مصنوعی و لقاح آزمایشگاهی مقاومت‌هایی وجود داشته است.
مردم ما را به عنوان کسانی که واسطه اعمال ناشایست واقع شده‌اند، مورد نکوهش قرار می‌دهند؛ اما ما پزشک هستیم و به کسی آسیب نخواهیم رساند.
شبیه سازی مولد انسان، پدیده‌ای است که در سایه پیشرفت‌های به دست آمده در تولید جنینهای آزمایشگاهی برای مقابله با برخی بیماری‌های خاص در دنیای پزشکی مطرح شده و این در حالی است که جامعه جهانی درصدد ممنوعیت تولید انسان‌های آزمایشگاهی است. بنابراین میتوان گفت در این خصوص نظر مخالفی وجود ندارد، هر چند شماری از دولتها (واتیکان و معدودی از کشورهای کاتولیک مذهب) خواستار ممنوعیت ایجاد موجود انسانی با هر هدفی که صورت گیرد، هستند از سوی دیگر، یکی از فعالیت‌های کمیته ششم در اجلاس پنجاه و ششم مجمع عمومی سازمان ملل متحد (2001) بررسی طرح پیشنهادی ارایه شده به منظور تدوین کنوانسیونی در زمینه ممنوعیت شبیه سازی مولد انسان بود. اگر چه کار کمیته ششم در این باره بتازگی شروع شده و متخصصان امر در مراحل اولیه آن پیشرفت‌های انجام شده در آزمایشگاه‌ها را برای حقوقدانان تشریح می‌کنند؛ اما صرف توجه جامعه جهانی به موضوع، حکایت از بروز پدیده‌ای می‌کند که همکاری دولتها را برای مقابله با آن طلب می‌کند.
فرآیند شبیه سازی مولد انسان
شبیه سازی مولد انسان در واقع به عمل کاشت جنینی که در آزمایشگاه تولید شده است به درون رحم اطلاق می‌شود. فرآیند این امر بدین ترتیب است که محققان ابتدا هسته‌های یک تخمک را با دی.ان.ای سلولهای دیگر جایگزین کرده، سپس تخمک بازسازی شده در آزمایشگاه مورد مراقبت قرار می‌گیرد تا تقسیم و به جنین تبدیل شود. چنانچه این جنین در رحم کاشته و از آن انسان تولید شود (امری که هنوز تحقق نیافته؛ اما تلاش برای عینیت بخشیدن به آن ادامه دارد) به این عمل اصطلاحاً شبیه سازی مولد انسان گفته می‌شود. باید خاطرنشان ساخت طی چند سال اخیر چندین حیوان با این شیوه تولید شده‌اند که از آن جمله میتوان از نخستین گوسفند شبیه سازی شده به نام دالی در سال 1996 نام برد. در حالت دوم، جنین مزبور فقط با هدف شناسایی و مقابله با برخی بیماری‌های خاص در آزمایشگاه تولید و تحقیقات مربوط به سلول‌پایه روی آن انجام می‌شود.در این حالت بدون آن که جنین مزبور در رحم کاشته شود،آن را از میان می برند . مخالفت جامعه جهانی با پدیده شبیه سازی مولد انسان گسترده و عام الشمول است؛ اما به نظر می‌رسد بسیاری از کشورها با انجام تحقیقات پزشکی برای مقابله با بیماری‌هایی چون پارکینسون، آلزایمر،بیماری‌های قلبی و سرطان ازطریق تولید جنینهای آزمایشگاهی و همچنین تحقیق و بررسی روی آنها به منظور ایجاد توسعه و پیشرفت در علوم پزشکی و مهندسی ژنتیک بدون آن که هدف این تحقیقات تولد صرف انسان شبیه سازی شده باشد، مخالفت چندانی نداشته باشند. با وجود این، برخی کشورها از جمله واتیکان مخالفت صریح و موکد خود را در این مورد ابراز داشته و با عمل شبیه سازی انسان با هر هدف و مقصودی که باشد، مخالفند. از جمله استدلال‌های این گروه برای مخالفت با شبیه سازی این است که ما با این کار به تولید انسان‌هایی اقدام می‌کنیم که در نهایت آنها را از میان می‌بریم و از این رو، در جهتی حرکت خواهیم کرد که منجر به نقض قواعد اساسی حقوق بشر و کرامت انسانی خواهد شد.
در این رابطه میتوان به سخنانی که از سوی نمایندگان طرفدار این ایده در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در این زمینه عنوان شده اشاره کرد. از جمله این افراد مارتینو است که اظهار داشته: شبیه سازی انسان با هدف درمان بیماری‌های خاص و سپس نابود کردن جنین شبیه سازی شده باید مورد توجه قرار گرفته و اکیداً منع گردد. این شیوه استفاده از انسان، مغایر با اصول اخلاقی و تعرض به کرامت انسانی و حق حیات خواهد بود، زیرا این امر متضمن تولید جنینهای انسانی است که با هدف از میان رفتن تولید می‌شوند.
از آنجایی که این پدیده دارای ابعاد مختلف و وجوه گوناگونی است، بنابراین اندیشمندان بسیاری را در حوزه‌های مذهب، فلسفه، اخلاق، انسان‌شناسی و حقوق به خود مشغول داشته و هر یک به فراخور ملاحظات خاص علمی و نگاه متفاوت خود به این مقوله، برخی زوایای آن را مورد مطالعه قرار داده و دیدگاه‌هایی نیز ابراز می‌کنند.
در این میان، حقوقدانان و قانونگذاران ملی و بین المللی، بنا به تبعات و آثار بیش از حد آن روی تمامی بخشها و ارکان اجتماعی ملی و بین المللی، در پی نظام بخشی به آن بوده و در این زمینه تنظیماتی را اعمال کرده و می‌کنند. در قوانین ملی بسیاری از کشورهای توسعه یافته، مقرراتی در رابطه با ممنوعیت و اعمال کنترل بر این پدیده وضع شده است؛ پدیده‌ای که در صورت تحقق عینی می‌تواند بسیاری ازمناسبات و ارتباطات اجتماعی را تحت الشعاع خود قرار داده و همه را در چنبره نفوذ خود قرار دهد. علاوه بر این مکانیسم‌ها و ساز وکارهای بین المللی، کنوانسیون‌های متعددی نیز فعالیت‌هایی را در این خصوص آغاز نموده و به موازات تحولات سریع علمی و فن آوری های بیولوژیکی ، در پی تکمیل و تنظیم اسناد مربوط به آن هستند. از آن جمله میتوان به بیانیه جهانی ژنوم انسانی و حقوق بشر مصوب 1997 کنفرانس عمومی یونسکو، کنوانسیون حمایت از حقوق بشر و کرامت انسانی در رابطه با کاربرد زیست‌شناسی و پزشکی، کنوانسیون حقوق بشر و زیست‌پزشکی و تصمیم شماره 202 شورای اروپا (1997) در خصوص پیش نویس پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق بشر و زیست‌پزشکی در ممنوعیت شبیه سازی مولد انسان( در چارچوب اتحادیه اروپا) اشاره داشت.
+ نوشته شده در ساعت توسط وحید شکرزاده
|