حضرت ایوب ناغیلی - قرآن ناغیللاری - علیرضا ذیحق

علیرضا ذیحق

 

                                قرآن ناغيل لاري:

 

 

 

         حضرت " ايوب " ون داستاني 

 

 

        

" ايوب " ون بير جه آللاها اينامي او قَدَر گوجلو ايدي كي او زامانا جان كيمسه اونجا تانري يا شوكر ائتمه ميشدي . بو اوزدن ايسه بوتون ملك لر عرش دن اونا واله و مفتون حالدا باخاراق " ايوب " ون شاً ني وشوكتي گونو گون دن تانري حوضوروندا آرتيردي . بو ايش " ايبليس" ين جانيني سيخاراق پاخيل ليق و حَسَد دن آز قالا پاتليردي . ايبليس " ايوب " ون جلاليني سينديرماق ايسته ر كن اونو چئشيدلي  مصيبت لره و بلا لره دوچار ائتمك فيكرينه دوشوي اؤز شيطاني دوشونجه لري له ايّو با مسلّطاولماقا چاليشدي . او بو خيال ايله كي ايّو بون بوتون دوعا لار ي و آللاها عيبادتي اونا وئريلن نعمت لر اوچون دي و ااگر دونيا مالي ني و زنگين لي ييني اً ل دن وئرير سه بو نيياييش لر ي ده ازالا جاق دي باشلادي اونون بوتون باغلاريني و اكينه جك لريني اودا چكيب كول ائتمه يه .آمما ايوب ب و مال دؤ و لتي اَل دن وئر مك له هئچ بير ايضطيراب ياشاما دان و آجي ليق دويما دا ن ، يئنه عيبادت و شوكر ائله مه سيندن اَل چكمه دي و بو يوخسوللوق اوزره نه تانري يا و نه خلقه آزجا دا گيلئي و شيكايت ائتمه دي .

صبير و دؤزوم له بو چتين ليك لره يا نا شاراق تانري يا  شوكر ائتمه يي بير آن اولورسا دا اونوتما دي . ايبليس بئله گؤر دوك ده ايّو بون  صبريني بيتير مك او چون اونون 7 اوغلو و 7 قيزيني دا بير يئرده دامي باشلا رينا اوچورداراق هلاك ائتدي . آمما ايّوب ، درده وغو صصه يه  دوشسه ده يئنه ده عيبا دتده اولوب بو ايشي آللا هين مصلحتي بيله رك متانت ، ووقار و صبر ايله قار شيلاما قا چاليشدي .

شيطان بو دؤزومه و ايناما حئيران قالا راق يئنه عقله گلمه ين مصيبت و بلا لاري دوشونه رك اونون صَحَت بدنيني آلماق قرارينا گلدي .

ايوب چوخ آغير و علاج سيز لي يه ياخالا نار كن ، بدني  ائله يارا لار تؤكدو كي اونلاري اوقََدَر داش وكسسك لر له بير سوره دهبدني نين أت لري ساللاناراق  قان ، چيرك و عوفونت  اونو جانا گائله اولدو كي بو ناخوشلوق اوزره ، اونو شَهَر دن ديشاري آتيب تكجه حيات يولداشي" رحمت " خانيم كي " يوسف" ين قيزي ايدي بيله سينه صاحاب دوردي .حضرت ايوب بو عذابلار لا يئنه عيبادتد ن چكينمه دن حتتا آغزين آچيب بير شيكايت ديلينه گتير مه دي . چك دييي مصيبت لر بير طرفه خلقين شماتتي ده بير يانا. اونو هر گؤردوك ده دئيير ديلر : "سن كي هر واخت سوفره ن آچيق ايدي و او سوفره نين باشيندا كيمسه سيز لر و يئتيم  اوشاق لار اوتوروردي  نييه گرك بو بلالا را دوشه ر دين  ؟ سن كي هر هاردا  اؤنونده ايكي يول اولاراق هميشه او يولو سئچه ر دين كي آللاهين ريضاسي اوندا ايدي ، سن نييه گرك بو مصيبت لره دوشه ردين ؟"

ايوب  7 ايل عذابا ، خسته ليگه و خلقين شَما تَتينه دؤزه رك تانري دان آنجاق بير ايسته گي اولدو و اودا بوكي منه بير حجت ، نَد َن و دليل عينايت ائله كي اوجاوابي وئرمك له بلكه خلقين آغزي باغلا نا.  بو جسارتي اوچون  ده تانري دان مرتب يا غيش ديله دي .

 آلله تعا لا دا بو عظمت لي روحون قارشيندا و اونون نه قَدَر آجي يا  صبر ي و دؤ زو مو اولاراق ، ايوبا پاداش وئره رك او نون قارشيندا بير بولاق جوشدورو .  حضرت ايوب بو بولاق دا دوشوب چيمه رك بوتون يارا لاري توختادي  و ديشاري چيخديقدا داها بير بولاق گؤردو. اونو ندا سويون دان ايچه رك جوانليقيني تاپدي و خانيمي كي بو معجزه لره شا هيد ايدي جماعته خبر وئر ديك ده هامي ايوبون دؤوره سينهييغيشدي .خلق گلديك ده آلله تعالا نين ايراده سي له ائولاد لاري دا ديريليب هامي اونلاري ساغ ساغلام گؤردوك ده ايوبون قوروموش اَكين لرينده ده بيردن بيره تاخيل لار يام ياشيل دالغالا ندي . مال حئيوانلري دا يئني حيات تاپيپ زنگين ليگي كئچميش دن ده داها آرتيق اولدو .

آنجاق ايوب كئچن لرده آنلار كن كي آروادي اونا خاطير  گيزلي جه صدقه ييغيب دير آند ايچميشدي كي شفا تاپيرسا اونو 100ضربه قامچي لا ، جزالانديرسين كي بيردن گؤزي  حيات يولداشي نين كسيلميش ساچلارينا ساتاشدي  و خانيمي دئدي :" آجي ميزدان اؤلمه يه رك دئيه گئديب طعام ايسته ر كن اونلار قارشيندا منيم ساچيمي ايسته ديلر ."

 ايوب بو سؤزو ائشيده ركن بيردن بيره گؤردو كي تانري نين امري له يوزجا دانا نازيك خورما شيوي يان يانا دوزولدي. بئله ليك له آنديني سينديرما ماق اوچون او شيو لرين  بيري ايله تازا هله بير  ضربه ووروب وورماميشدي كي  ، شيو خانيمي نين بدنينه ده يمك له  اونون جوان لاشماسي بير آن چكمه دي .

حضرت ايوبون خانيمي " رحمت " قاباقكي ائو لاد لاردان باشقا ، 26 اوغلان داها دوغوري و عؤ مور بويو سعادت له ايّوبون كناريندا ياشاماق لا، بيرجه آندا تانري نين عيبادتيندن چكينمه يير .

"ابليس" بو ايش لره مبهوت قالاراق بير داها آنلادي كي تانري نه اوچون  حضرت" آدم " ي بوتون ملك لر دن اوستون ساييردي وبو ايش ده نه قَدَر بؤيوك و درين حكمت لر وا ر ايميش .

 

یونس نبی داستانی

عليرضا ذيحق

 

 

 قر آن ناغيل لاري

 

 

" يونس " نبي نين داستاني

 

 

حضرت يونس تا نري يولوندا چوخلو تلاش لار گؤسترسه ده ، جماعتي تانري يا اينام سيز گؤردوك ده قرارا گلدي كي بوتون ائل اوباني قارقيش لاسين و بوايشي ده گؤردو . آمما " روبيل " كي تانري  سئوه ربير عابيد ايدي و چوخ بيليك لي بير اينسا ن ، يونس شَهَر دن ديشاري چيخديقدا بيلدي كي تانري نين عذابي ياخين دير و اونا گؤره خلقي باشينا ييغيب هاميدان ايسته دي كي بوتون وار يوخ لاريني توپلاييب چؤله چيخسين لار . سونرا حضرت يونس دن باغيش ديله يه رك كئچميشلرين دن توبه ائديب تانري يا عيبا د ت ائتمه يه باشلا يالار.  اونلار توبه ائده رك آللاه تعالا دا جماعتين دوعا لاريني قبول ائتدي و اوكسكين عذاب اونلارين باشيندان ساويلدي .آمما  حضرت يونس دنيزه اوز توتاراق كوسكگون حالدا ساحيله ساري گئتدي و بير داها او اؤلكه يه قاييتماماق نيّتي له يولا دوشدو .گمي يه مينيب باشقا دييارا گئده ر كن ، دريا دا توفان قوپاراق بؤيوك بير نهنگ بوتون جانلارا قورخو سالدي. جماعت اوفيكر ايله كي ايچ لرين ده  بير گوناهكار واردي تصميم توتدولار قورعه چكه لر و قورعه كيمين آدينا چيخير سا او آدامي نهنگين آغزينا آتالار.

پوشك " يونس " ين آدينا دوشه رك اونو دريايا آتير لار ونهنگ ، يونسي در حال اودوري .آمما آللاه تعالا نين ايسته ييله يونس  ين تكجه بير سومو يو سينمادان و دَريسي اَتي سييريلمه دن دوققوز ساعاتا جان نهنگين قارنين دا ساغلام ياشايادي. نهنگ ده بو فورصت ده قيزيل دنيز دن نيله وديجله يه گئتدي. يونس ، دنيزين لاپ درين ليك لرينده ايدي كي باغيراراق دئدي : " آي آللاهيم سن اوقَدَر پاك و طاهير سن كي من تك عاصي و نانكور اينساني  باغيشلا ياراق  بئله بير معجزه ايله يئنه يئر گؤي بلاسيندان قورتاريرسان !" نهنگ ، يونسي ساغ سلامت بير ساحيلين يا نار قوملاري اوستونه آتاراق همان لحظه  اويئردن پيتراق يارپاقلي بير آغاج گؤيه ريب بوي آتينجا ، آغاجين كؤلگه سي  اونو، گونشين يانديريجي ايستي سين دن قورودي . ايستي نين قيزمار ليقي اوقَدَر ايدي تكجه بير لحظه اوزه رينه كؤلگه دوشمه يينجه آزقالا جان وئريردي . بونا خاطيرده تانري يونس نبي ني خطاب قرار وئره رك دئيير : " سن اؤزون بير آن طبيعتين قهرينه دوزه ن مه دن ، نئجه راضي اولوردون  كي مين لر نفر توبه ائده رك يئنه عذاب چكه لر!"

يونس نبي دوغما يوردونا قاييتماق اوچون يولا دوشه رك ، بودوشونجه اوزره كي تانري نه قَدَر مهربان و باغيشلايان دير اينسانليقين اَن بؤيوك لذُتي ني  صبير ده ، باريش دا ، تانري سئوه ر ليك ده و درد لي اوره ك لره مرهم اولماق دا بيلير .    

يونس نبي اؤز خلقي ايچره قاييديري وجماعتي دوز يولا چاغيراراق هامي دان ايسته يير كي باشارديقجا تانري نين نيياييشينه چاليشا لار .

"يونس " ين آتاسي " مَتا " حضرت لري ايدي كي بير گون حضرت" داوود" تانري دان سوروشاراق كي جنت ده اونون اَن ياخين مونيسي كيم اولاجاق دي آللاه تعالا بويورور: " يونس ين آتاسي مَتا!"

حضرت سلیمان حیکایه سی - قرآن ناغیللاری

عليرضا ذيحق



 

قرآن ناغيل لاري:


 

 
"حضرت سليما ن" ين داستاني


  

 




حضرت داوود، اوغلو سليماني اؤزونه جانيشين سئچه رك بني اسرائيل خلقي ، چئشيدلي بهانه لر له بو ايشه قارشي چيخيب اعتراض سس لريني اوجالتديلار. تا كي داوود نبي نين گؤستريشي له كيمسه بو ايشه اؤزونو لاييق بيليردي سه ، هره بير اَل آغاجي گؤتوروب گلدي و قرار اولدو كي صابا حاجان هانسي اَل آغاجي گؤيه ريب يارپاق آچارسا ، اونون صاحيبي" داوود" ون تختينده اوتورا .هامي سحره جان آييق قالاراق، تعجب لرايچره هر لحظه گؤرور لر تكجه " سليمان " ين آغاجي ديركي گؤيه ره ر كن يام ياشيل يارپاق لار آچير.

حضرت سليمان حوكومَته چا تاراق ، تانري نين ايسته يي له پيغمبر لي يه ده چاتير و بوتون اينسانلار ، جين لر ، اينس لر ، پري لر و قوشلار اونون فرمانيندا اولورلار . هابئله دومانلارين و توفان لارين ايختيياري و ايراده سي ده سليمانا تاپشيريلير . اورا جان كي حتتا سليمانين قوشونو و هامي اصحابي ائده بيليرلر سيلاح لاري و آتلاري نان بير ليك ده ، اونون امري نن دونيانين هر هاراسينا اولورسا يئل لر قوينوندا گئده لر .

حضرت سليمان بيت المقدس ده آتاسي " داوود " ون بَنا ائتمه يه چاليشديقي  قدس مسجيدي نين دوزه ليب قورتولماسي اوچون بؤيوك تلاشي اولاراق اونون دستورونان ، پري لرين ده مر مر قايالاري تاپماقدا ، قازماقدا و اورا داشيماقدا دَيَر لي چابا لاري اولور.

سليمان تانري نين ياراتديقي هر بير وارليقين ديليني بيله رك اونلار لا راحا تجا دانيشيب و آنلاشيردي. بير گون حضرت سليمان جماعت له بيرليكده تانري دان ياغيش ديله مك اوچون چؤله چيخينجا بير قاريشقا گؤرور كي قانادلاريني آچاراق اَل لريني گؤيه اوزالديب آللاه تعالايا " قييما كي بيز قاريشقالاروباشقا بؤيو جكلر و حئيوانلار، اينسانلارين گوناهي اوزون دن روزو سوز قاليب عطش دن قيريلاق" دئيير.

بو آن دا حضرت سليمان اوزونوخلقه چئويريب دئيير : " قاييدين كي تانري نين رحمت ياغيشي تئز ليك له ياغا جاق ! نييه كي هامي يا ، شفاعت و بركت ديله ين بير قاريشقا گؤردوم ."

گلديك لري يولون چوخونو هله قاييتماميشديلار كي بير دن بيره گؤي اوزونوبولود لار چولقالادي. ايلديريم لار شاخدي و ياغيش باشلادي ياغماغا.

سليمان يئر اوزونون اَن زنگين پاديشاهي و نبي سي اولاراق بيت المقدس شهري ني يئني دن ائله قييمت لي و ايشيلتي لي داش لار ، مرمر لر ، الماس لار و جواهير لر له قاييتديرير كي او شهرين اون ايكي دروازه سي اولاراق بني ايسرائيلين هر طايفا سينا دا بير محله تيكديرير . قدس مسجيدينين گؤزل لي يي اوچون ده معدن لردن اَله گلن قيزيل ، گوموش، ياقوت و جواهير لرده معمارلارين و صنعتكارلارين تلاشي نان ، مسجيدين كفي نه دؤشه نير و دووارلاردا گؤزقاماشديريجي زينت لرله بَزه نير .

سليمانين سلطنت تختي ني ده صنعتچي لر ائله گؤزل دوزه لدير لر كي تختين پايه لري ايكي اصلان شكلينده اولاراق تختين باشيندا دا ايكي قارتال هئيكلي نقش اولور . تانري نين لوطفي و مرحمتي ده سليمانا يار اولاركن ، سليمان تختينه چيخماق همين ، شيرلر جان تاپيپ اونا تعظيم ائده رك قارتال لار دا قانا د آچيب اونو پئپ لير ديلر .

سليمان دونيانين اَن زنگين اينساني اولسادا اؤز اَلي نين زحمتي نن پول قازانيب آغاجلارين كول لاريندان و يارپاقيندان توخودوقو چئشيد لي اشيالارين گليري نن قارنيني دويوراردي و حتتا اؤز اَمه يي نين قازانجي نان كعبه ني زييارت ائتديك ده يئر اوزونده بيرينجي اينسان اولور كي كعبه دوووارينا كتان پارچا لار آسير.

بير گون دريا نهنگ لريندن بيري حضرت سليمان دان يئمك ايستير كي اونون اَمري نن سارايين بير آيليق خوره يي نهنگه وئري لينجه او بير گؤز قيرپيميندا هاميسيني يئييب اودار كن دئيير: " بو طعام لار منيم بير ائونه ليك خوره ييم دن  ده آزايدي !"

سليمان تعجب لره دالاراق گؤزه گؤرونمز اولو تانري نين عظمتيني بير آن داها دوشونه رك آللاه تعالانين بركتيني او قَدَر توكنمز و سون سوز گؤرور كي يئرده گؤي ده و دريا لار دا ياشايان وارليق لارين هئچ بيري روزو سوز قالمادان هاميسي ايسه ايللر بويودور ياشام لارينا دوام وئرير لر.

سليمانين هر اينسان كيمي آجي و شيرين گونلري اولسادا يا شاديقي اَن آجي دويغو ، ائولادي نين اؤلومو ايدي . او اوغلونا دونيالارجا سئوه ركن بير گون گؤرور كي عزرائيل اونا كج باخير و آنلايير كي اوغلونون اَجلي ياخين دير . دوشور فيكره كي نئيله سين نئيله مه سين و آخيردا  بو دوشونجه ايله كي آللاهين مصلحتيند ن  قاچماق اولماز و اؤلوم حق دير ، اؤز آجي طالعيني گؤزله يير .

سبا اؤلكه سي نين ملكه سي " بيلقئيس "، سليمان نبي نين شان شؤهرَتي ني ائشيديب اونون شكليني گؤره رك جان ائويندن اونو سئوسه ده حضرت سليمان، بيلقئيس ين تانر ي يا اينامي اولما ماق اوزره بو عشقي قارشي سيز قويور. آنجاق بيلقئيس ين يوللاديقي قاصيد لر واسيطه سيله  يالواريش لاري  اوزره اونا بير مكتوب يازاراق وئرير بير بوببو يا كي يئتيرسين بيلقئيسه . نامه ده بئله يازير :" بيرجه آللا ها اينا نير سان اگر و منيم پيغمبر لي ييمي قبول ائديرسن سه اوندا گل گؤروشه ك ."

بو اوزدن ده بلقيس ، سبا اؤلكه سيندن بير بؤيوك قُشو ن لا يولا دوشور تا سليمان لا گؤروشه رك اونو ايمتاحانا چكه . حضرت سليمان بيلقئيس ين گلدي ييني بيله رك او چاتينجا بيلقئيس اوچون ائله بير قصر تيكديرير كي هر يئري آينا و شوشه اولاراق ، قصرين آلتيندان آخيشان بولور سولار گؤز قاماشديرير . بيلقئيس ، سبا يوردونون زنگين لي ييني و اؤز وار دؤولتي ني سليمانين اوزونه چكمه يه خاطير دستور وئرير كي شَهَرين دروازه سيندن تا سليمانين قصرينه جان يئر ه قيزيل دؤشه سين لر . آنجاق بيلقئيس ، بيت المقدس شهري نين شوكت و جلاليني گؤردوك ده و اونا خاطير تيكيله ن قصره آياق قويدوقدا ، وئر ديگي فخر

اوچون اوتانج دان آلني نا تَر سوزور.

آمما بيلقئيس كي اؤزونو تانيتمادان قاتميشدي 400 كنيزين ايچينه كي هاميسي دا بير قيليق گئيينميشديلر سليماني ايمتاحانا چكير . حضرت سليمان اونلارين ايچيندن بيلقئيسي تاني ياراق ايكينجي بير ايمتاحان قابا غا گلير . بيلقئيس اونا بير آغزي باغلي صانديق هديه وئره رك اونون ايچينده نه اولدوسونو سوروشور. سليمان يئنه ده دوزجواب وئرير. نهايت ده بيلقئيس ايستير كي بيتؤو بير ميرواريد دن اينجه بير تئل كئچيره و آلي ده او ميرواريده دَيمه يه . حضرت سليمان ذرّه بوي دا بير قاريشقادان ايستير كي او اينجي ني دَله رك آراسيندان اينجه ايپك بير ايپ كئچيرده كي ائله ده اولور . حضرت سليمان مرواريدي بلقيس ين بوينونا آساراق بيلقئيس ده تانري يا و سليمانين ايلاهي رسالتينه اينا ناراق آرالاريندا نيكاح قيلينير .

ائولن مه دن اؤنجه بيلقئيس ين حضرت سليمانا ، نئچه هديه سي اولور كي اونلاردان بيري " حمير " شاهلاريندان ياديگار قالان بير عصا ايدي و بيري ده بولور پارلاق بير قاب . بير شرطي ده اولور كي گرك حضرت سليمان او قابي ائله بير سودان دولدورا كي اوسويو نه يئرده تاپماق اولا نه گؤي ده . بو اوزدن ده سليمان ايلخي نين آتلاريني او قَدَر قاچيردير كي جانلاريندان سو كيمي تر آخيري و آخان تر لري قابا ييغاراق قايتارير بيلقئيسه .

حضرت سليمان لا بيلقئيس، شان شؤهرت لرينه ياراشان بير توي توتاركن سبا يوردونون عجاييب لريني گؤرمك اوچون سبا يئلي نين قاناد لارينا مينيب چيخير لار گز مه يه . اونلار بيرگه و سعادت دولو حيات   سوره ره ك بير گون سليمان ، سارايين لاپ اوجا قاتينا چيخاراق اؤلكه سيني گؤزدن كئچيرير. خلقي آراميش ده و يوردونو دينج و آباد گؤردوك ده سئوينير و طبيعتين گؤزل ليك لرينه واله قالاراق تانري يا شوكر ائدير .

حئيرا ن ليق لارايچره غرق اولا ن سليمان بيردن بيره عزرائيله توش چيخيب ، گولوش و ريضايت له جانيني تسليم ائديري. حضرت سليمان جان وئر ديك ده عصاسينا دايانيب  يوكسك لردن يئره باخديقينا گؤره كيمسه اونو اؤلموش بيلمه ييب و هامي ظن ائدير كي بودا بير معجزه دير . نييه كي سارايين اوجا قاتينا چيخديقدا بيلقئيسه و هامي يا تاپشير ميشدي كي اؤزو يئره يئنمه يينجه كيمسه اونو ن داليجا گلمه سين . تا كي گونلرين بييرينده كي دوز بير ايل اوزامان دان كئچميشدي و هامي دا سليماني ،عصاسينا سؤيكن ميش حالدا گؤرور دو، تانري نين امري له سئوگيليسي بيلقئيسين هديه ائله دييي عصاني مورلر يييه رك سليمان پيغمبر ييخلير كي بو نو گؤره ن خلق يارديما قوشور . ساراي اهلي  كؤمه يه گئتديك ده گؤرورلركي حضرت سليمان بير ايل ايميش كي ائله اؤلموش اوموش .

 

لوط پیامبرین ناغیلی

عليرضا ذيحق

 

 

قرآن ناغيل لاري :

 

 

" لوط " نبي نين داستاني

 

 

"لو ط" ائل لري ، ايبليسين فِعلينه اويما دان و اونون وسوسه لري ايله چيركين ايش لره قاريشما دان ، تانري نين صالح و دوزگون بنده لري سيراسيندايديلار . ايبليس او ائل لري يولدان چيخارتماق قرارينا گله رك شهوت و هَوَسين قيزقين گوجو ايله اونلاري ائله گوناهلارلا قارشي قارشي يا قويدو كي ائش جينسئل لي يه اوز گتيرديلر.

 حضرت لوط اونلاري دوز يولا دعوت ائتسه ده ، نصيحت لري و چاغيريش لاري نتيجه سيز قالدي . حتتا ايش او يئره چاتير كي لوط نبي ني اؤلومه تهديد  ائده ركن اونو داشلا ماق قرارينا گلديلر . آنجاق او شهرين اهلي " لوط " و ن حضرت ابراهيم له خالا اوغلو اولدو غو اوچون و لوط دان گؤردو ك لري ايلاهي معجيزه لرين قورخوسوندان ، لوط نه دئسه ده بو قولا قدان آليب او قولاقدان وئره رك پيس ايش لريندن اَل چكمه ديلر . تا كي حضرت لو ط اونلارا قارقيش ائديب تانري دان او اؤلكه يه و آداملارينا عذاب ديله دي .

لوط ائل لري نين  شهري كي يول اوستونده ايدي  و كروانلارين دوشر گاهي ايدي ،  لواط ائتمه يي نه تكجه اؤز آرالاريندا ، بلكه اوردان كئچن موسا فير لر  و قوناقلار ايچينده ايسه مرسوم ائتديلر .

بير گون حضرت ابراهيم گؤردو كي اوزاق دان 4 نفر گلر كن اوز لرينده ايلاهي بير ايشيلتي آيدينجا پارلا ماق دا دير . اونلار حضرت ابراهيمه قوناق اولاراق ، اونا و " ساره " يه چوخ تئز ليك له " اسحاق " آدلي بير ائولادا صاحاب اولمالاري اوچون موشتو لو ق وئرديلر . سونرا بيز " تانري امري ايله لوط ائل لرينه ساري گئديريك " دييه حضرت ابراهيم سوروشدو : " سيزه وئريلَن مأ موريت ندير مي ؟ "

جيرئيل كي اونلارين ايچينده ايدي بويوردو : " اونلارين باشينا بلا اولاراق هاميسيني هلا ك ائتمه يه گئديريك . " 

ابراهيم دئدي : " آمما حضرت لوط دا اؤز عائيله سيله اوردا يا شايير . "  جبرئيل دئدي : " هر زاد دان خبريميز واردي و " لو ط " ون  خانيميندان باشقا ، اؤزو و بوتون عائيله سي نجات تاجاق دير . "

 ابراهيم جبرئيل دن  بير داها سوروشدو: "  اگر او اؤلكه ده  لو طون  عائيله سيند ن باشقا  تكجه بير نفر تاپيليرسا كي آللاهين بير لي يينه اينانيري يئنه بو عذاب نازيل اولا جاق مي ؟ " جبرئيل بويوردي : " اينان كي هئچ واخت ! هم ده اَمينيك كي لوط عائيله سيندن باشقا ، اوردا هئچ بير تانري سئوه ر و حلال حرام قانان يوخ دورو آللا هين عذابي كسين ليك له نازيل اولا جاق دير . "

تانري نين ملك لري حضرت ابراهيم دن ويداع لاشاراق ، لوط ائل لرينه ساري يولا دوشدو لر و اورايا چاتديقدا گؤردو لر كي " لوط " نبي اكينچي ليك ائدير و اونلاري گؤرجك ، طايفاسي نين چيركين عمل لرينه ايشاره ائتدي و دئدي بوردان اوزاقلاشين . تانري نين ملك لري يورقون اولدقلاريندان سؤز آچيب ايصرارلا اونا قوناق اولماق ايسته ديلر . " لوط " اونلاري گيزلين حالدا ائوينه آپارسا دا ، لوطون آروادي كي اؤز ائل طايفاسينا اَري نين جاسوسلو غون ائديردي   گئجه نين بير واختي دام دا اود يانديرما ق لا  بو تون شهر اهلينه آنلا تدي كي " لوط " ون بو گئجه كيشي قوناقلاري واردي . هامي " لوط " ون قاپيسينا ييغيشاراق لوط نبي يه دئديلر : " مگر بيز دئمه ميشديك  هئچ بير غريبه دن حيمايت ائتمه يه حاققين يوخدور ؟ " لوط دئدي : " منيم قيزلاريم سيز لر او چون هر نظر دن تميز ، ياخشي و مصلحت ديلر . گلين بو سئودادان واز گئچين و لذتي حلا ل ايش لر ده آختارين .  اينانين كي آللاهين عذابي سيزين اوچون چوخ آغير اولا جاق دي و ايندي كي مني دينله مير سيز سيزلرين تانري دان يئنه  جزالانماسين ايسته يه جه يَم .سيزينله فقط آللا ه باشا را بيله ر . "

 بوحالدا جبرئيل اوزونو ملك لره توتاراق دئدي : " كاش لوط بيله ردي كي تانري اونا نه قدرت لر وئريب و بيز نه يه خاطير بورداييق!" لوط بو سؤزي ائشيد جك ، گئري يه دؤنوب باخاراق  بير دن بيره گؤزلري قاماشدي . جبرئيل اؤزونو لوطا تا نيتديراراق دئدي : " بيز بو يولدان آزان كافر لر ي قيريب اؤلدورمه يه خاطير بورداييق و بلانين نا زيل اولماسي دوز گونشين دوغان لحظه سينده  اوز وئره جك دير كي صوبحه ده بير زاد قالمايير . " بو آندا حبرئيل اؤزونو خلقه نيشان وئره رك   بير دن بيره قاناد آچيب توز دومان سالاراق اؤزلريني و لوطون عائيله سيني گؤزلر دن ايتيردي . او ايشيق ساچان بير عمود لا يئر آلتيندا گيزلي بير يول آچدي و لو ط ايله عائيله سي او يول ايله اؤزلريني داغلار قوينونا چاتدير ديلار . " لوط" ون آروادي كي ايشي بئله گؤردو ايسته دي قاييدا و ائل طايفاسينا بو يولو گؤستَره كي داغدان بير قايا آيريلاراق اونو اَزيب محو ائتدي.

گونش دوغاركن جبرئيل و با شقا ملك لر ، او اؤلكه نين تورپاق لاريني آداملار لا بيرليك ده  يئردن قوپاريب گؤ يه قاغزار كن يئره چيرپديلار  و دهشتلي بير زلزله  ايله اوردا نه آدام قالدي نه ده بير آبادانليق.

لو ط نبي تانري نين امري له  حضرت ابراهيم ين مقدس تورپاق لاريندا يئر له شدي و تا دونيا دا عؤمرو وار ايدي و حيات سورورودي ، خلقي آللاهين نييا ييشي نه دعوت ائده رك  اونلاردان حرام ايش لر دن چكين مه يي و حلال يول لار لا قازانيب معاش لاريني تأ مين ائتمه يي   ايسته دي . 

 

اسکندر و خضر پیامبر ناغیلی - قرآن حیکایه لری

علیرضا ذیحق

 

قرآن ناغيل لاري

 

اسكندر و خضر نبي نين داستاني

 

نوح دان سونرا شرق ايله غربه حؤكوم سوره ن تكجه بيري وارميش سادا ،اودا اسكندر ايدي. اسكندر كي ذولقرنين و عياش آديله ده اوننان ياد اولوري تانري طرفيندن ائله بير گوجه و بيلي گه صاحيب ايدي كي هرنه ايراده ائديردي اولوردي. حتتا بولوت لاردا اونون امرين ده اولاراق اونلارا مينيب دونيانين هاراسينا كؤنلو ايسترسه گئديردي و اؤنون ده ائله بير ايشيق ساچيليردي كي گئجه ده ، گوندوز كيمي ايشيق اولوردي. او يئر اوزونده او تورپاقلارا جان ظفر بايراقي داشيدي كي گونشين چيخديقي و باتديقي يئر لره قَدَر ، كيمسه قالمادي اونون آديني ائشيت مه سين .

اسكندرين آناسي روم امپراطورونون قيزي " هلاله " ايدي. هلاله آغير بير خسته لي يه ياخالاناراق اسكندروس آدلي بير آغاجين يارپاقلاري نان ساغلام ليغيني تاپير كي بو اوزدن ده اوغلونون آديني اسكندر سسله يير . اسكندر تانري نين ايلهاميني قلبينده دوياركن ائله بير قودرَته وبيليگه صاحيب ايدي كي هر نه يي ائشيديردي و هر بير گيزلين سيرري گؤزلردن اوخويوردي.

اسكندر، خلقي بيرجه تانري يا دعوت ائتمك اوچون گؤره و تاپيپ آللاهين امري ايله آزجا بير قشون لا يولا چيخير . اسكندر هانسي اؤلكه يه چاتير حيكمت لي سؤزلرله آللاهين عظمتي ني ياد ائديب تانري يا اينام بسله ين لره بركت ديله يير.

هانسي بير خلق ده آللاهين بير لي ييني دانيب اينكار ائديردي قارانليق هر يئري بورويوردي.گوندوزون ايشيقي ظولمته چئوريليب كيمسه ، كيمسه ني گؤرموردي. آنجاق اينسانلار بئله بير معنوي گوجو اسكندرده و اونون كلاميندا گؤره ركن بيرجه تانري يا ايناناركن عذاب دان قورتولوردو لار.

اسكندر بئله ليك له يئر اوزونون سولطان ليقيني قازاناراق بير يئره چاتير كي اورانين آداملاري ، يأجوج مأجوج دان سؤزآچيب قورخولاريندان داغلارا سيغينميش ديلار.

يأجوج مأجوج لار آداما بنزه سه لرده هئچ بير ديل قانمير ديلار. اونلارين بوي بوخونو دؤرد بئش قارش اولاراق لوت و چيپلاق گزير ديلر. ساغ سول قولاقلاري دا بير بيريندن فرقلي ايدي. بير قولاق لاري قيللي ايدي بير قولاق لاري يون لي.قولاق لاري دا ائله زيرپي ايدي كي ياتاندا بيريني دؤشك ائدير ديلر بيريني يورقان .اونلار ين يئديك لري تكجه نهنگ ايدي و هميشه طوفاني گؤزله ييب او نهنگ لري گوده رديلر كي طوفان اونلاري ساحيله آتديقدا بير داها دريايا دؤنن مزديلر. آنجاق نه زامان كي ساحيل ده يئمك لري اوچون نهنگ اولموردي ، قارينلاريني دويورماق اوچون تارلا لارا هوجوم چكيب بوتون بيتگي لري و جانلي لاري ييرتيجي ديش لري له ديديب دئشه رديلر.اونلار آري كيمي ويزيلتي يا دوشدوك ده سس لري جانلارا قورخو سالاركن ايلان لار و عقرب لرده قويوب قاچارديلار.

اسكندر هوندور بير داغا چيخاراق اونلارين ساييسيني او قَدَر چوخ گؤردو كي اگر او داغ دان آشماقي باشار سايديلار ، دونيادا هئچ بير ياشيل ليق و جانلي ليق قالما ياجاق ايدي.

اسكندرين  گؤستريشي ايله جماعت ، دمير و ميس معدن لريني داغلار قوينوندا تاپيب اَله كئچيره رك ، قاينار ميس لر له دمير لري بير بيرينه قاتيب ايكي داغ آراسيندا ائله بير سدّ ووردولار كي سدّين بويو داغلاردان دا اوجا اولدو . يأ جوج و مأجوج لار چوخ چاليشسالار دا، سدّ دن آشماقي باشارا بيلمه ييب آج ليق ، سوزلوق و يورقونلوق دان هاميسي قيريليب اؤلدولر.

اسكندر دونياني دولاشيب فتح ائتديك ده تانري نين اَن مقدس ملك لريندن بيري " رَفائيل " ده اونونلا بيرليك ده ايدي كي بير گون اسكندره قارانليق لار دونياسيندا  اولان حيات چشمه سين دن سؤز آچدي و دئدي: " كيمسه او بولاغين سويوندان ايچير سه ياشار اؤلمز بير حيات سوره بيله ر. "

آنجاق " رَفائيل " او يئرين هاردا اولدوغون دان سؤز آچمادان قاناد گريب عرشه گئتدي .

اسكندر بو حيات چشمه سي نين سويونا اَل تاپماغا خاطير اون ايكي ايل قارانليق لار وادي سينه ساري آلتي مين آتلي ايله يول دؤيدو و چاتديلار بير يئره كي داها گؤز گؤزو گؤرموردي. اسكندرين ايسته يي اوزره بير ماديان كي اونون گؤزلري قارانليقدا ايشيلداركن اؤنونه نور ساچيردي حاضير لاركن اسكندره تقديم ائتديلر.بو آرادا " خضر نبي " كي مين نفرليك بير قوشونون باشچي سي ايدي قشون لا بير ليك ده اسكندري تك قويماييب اونونلا آياقلاشدي. اسكندر كي چوخلي بيليك لره و مهارت لره صاحيب ايدي سير كيمي گيزلت دي يي گيرده قيرميزي مؤهره لره صاحيب ايدي كي اونلاري يئره ووردوقدا  پاتلاركن هر يئر ايشيق اولوردي.  اونلاردان بير نئچه سين ده وئردي خضر نبي يه كي لازيم اولورسا فايدالانسين .

اسكندر و ظولماتا آياق باسان بوتون قشون ، يو لو چاشيب بير بير لريني ايتيره ركن تكجه خضر نبي ائده بيلدي كي او چشمه ني تاپيپ سويون دان ايچه رك ايچينده دوشوب چيم سين . حيات چشمه سي نين سويو يئر دن چاغلاييب جوشاراق قارانليقي بير آي پارچاسي تك ، ايشيق ائديردي.  سويو سود دن بياض ، پارلاق ليقي ياقوت دان ايشيلتي لي و دادي بال دان شيرين ايدي. خضر نبي بئله ليك له ياشار بير حياتا قاويشاراق اسكندر و خضر نبي نين قُشونو بير چؤل دن باش چيخارتديلار كي اورانين قوم لاري لعل ايله ميرواري ايدي و اؤن لرينده ده محتشم بير ساراي گؤرونوردي.

اسكندر ، سارايين پيلله لرين دن يوخاري چيخاراق شوكت لي بير تا لارا اوغرادي و داما چيخديقدا  ، دونيادا هرنه يه گؤزل و سئويملي دئييليردي ، گؤزلري اؤنون ده نقش اولدي. اسكندر بو گؤزل ليك لره واله اولاراق  بير دن بيره بير جوان گؤردو كي سيماسيندان نور جالاناراق آغ آبباغي ايپك پالتار لار گئييب دي.  او ياخينا گليب اؤزونو تانيتديردي و دئدي : " من صور اسرافيله م و آللاه تعالانين امري له بوردايام كي هاچان بويورسا دونيانين بيتمه سي ني ،اَليم ده كي شئيپور ي چالماقلا اعلان ائده م ."

اسكندر درين دوشونجه لره دالاراق ، صور اسرافيل دن آيريلدي و او سئحير لي گؤرونن و عجاييب لر له دولو قصردن ديشاري چيخدي. سونرا قشون لا بير ليك ده دوشدو يولا كي گئديب لشكر ه چاتسين كي  ايندي اونلاردا نيگرا ن ايديلار.

 بئله ليك له اسكندر بئش يوز ايل ياشاياراق ، تاكي وارايدي، بوتون يئر اوزون ده كي اؤلكه لره اقتدار لا و توحيد شعاري نان حؤكوم سوردي .

 

قران ناغيل لاري : اسكندر و خضر نبي نين داستاني 

قرآن ناغيل لاري : اسكندر و خضر نبي نين داستاني

 عليرضا ذيحق
60  KB
PDF
آذري توركجه
آذري عرب اليفباسي
  Download - Yükləmək - دانلود كردن

لقمان حکیم حیکایه سی

علیرضا ذیحق

 

 قرآن ناغیل لاری :

 

لقمان حكيمين داستاني

 

اولو تانري نين لقمان اوچون هديه ائتدي يي حيكمت لر ، اوندا اولان تقوا و معنوي دَ يَر لردن آسيلي اولاراق ، اونون درين دوشونجه لره دالماسي ايله ده بؤيوك ايلگي سي واردير . دونيادا هئچ بير شئي يوخ ايدي كي اونا فيكر ائتديك ده تانري نين قدرتينه حيران قالمايا و يارا نيشين سير لاري اونو واله ائتمه يه . او حياتيندا اوز وئره ن آجي يا شيرين ماجرا لردن ، نه چوخ كدر له نردي و نه ده چوخ سئوينه ردي.  كيمسه نين حاققيندا نه ائشيت سه يدي ده تا او سؤزلرين اصيل قايناقين اله كئچير مه يينجه و دوز لو يو يالانليقي ثابيت اولمايينجا ، قضاوت ائتمزدي. بو اوزدن ايسه بير گون آللاه تعالا، مَلَك لردن نئچه سيني لقمانين حوضورونا يوللاييب اوندان يئر اوزونده  قضاوت  ايشين ده چاليشماقين ايسته ديلر . لقمان دئدي : " اگر بيرجه و بؤيوك آللاهين امري بو اولورسا اوندان اطاعت ائتمك واجيب دير آمما اگر اختيار اؤزاَليم ده اولسايدي ، يقين كي هئچ واخت قبول ائتمه يه جه يديم . دونيادا عدالت و دوزلوك له قضاوت ائله مك دن چتين ايش ، بيرده اؤزو دي."

تانري اونون بو عظمت لي روحونو گؤردوك ده ، اوگون دن بيله سينه حيكمت سير لاري نين گيزلي قاپي سيني آچماق لا ،  اوحيكمت دولو سؤزلري و عمل لري نن هميشه خلقين هدايينه چاليشماق لا باشاريلي بير حكيم كيمي ده  خلقين خيدمتين ده ايدي و اؤز دؤرون ده اينجيك لي جانلارين و يارالارين مرهمي كيمي.

لقمانين سؤزلري درين آنلام لار داشي ياراق عصير لر بويو ديل دن ديله و سينه دن سينه يه گزسه ده ، هله ايسه خلقي دوشونجه يه وادار ائدير. اؤزل ليك له او اؤز ائولاديني خطاب قرار وئره رك  بئله ذئييردي :

"دونيادا چيي نينده داش دمير داشي سان ، بير كؤتو قونشونون  كؤلگه سيني داشيماق دان آغير دئييل . اينسانلار نه قدر عذاب اذيت چكسه لرده ، يو خسول لوق كيمي آغير و آجي درد يوخ دور .  قيامته اينانماسان چاليش كي هئچ واخت يوخودان دورماياسان و گؤره جك سن كي مومكون دئييل . اوره يينده اؤلوم اوچون شوبهه اولورسا چاليش كي يوخو يا گئديب ياتماياسان و گؤره جك سن كي اولان ايش دئييل .  دونيا درين بير دنيز دير كي كيمسه بوغولمادان  اونون جايناغين دان جان قورتار ماياجاق دير . بونا گؤره ياشاييشين بير گمي كيمي اولسون كي ايمان دان دوزه له رك اونون يئلكن لري تانري يا توكل ائتمك له سني سون يولچولوغونا گؤتورسون . آخيرت ده اگر بوتون جين لرين و اينس لرين گوناه لاري نان دا حوضور تاپسان ، يئنه آللاهين لوطفونو اونوتما . نييه كي آللاه هميشه باغيشلايان و مهربان دير . "

بير گون لقمان حكيمين غلام لاريندان بيري اوندان ايستير كي كسدي يي قوربانليقين لاپ يئمه لي يئرين دن اونا پاي آپارا . بو آن دا لقمان كسيله ن داوارين ديليني و اوره ييني اونا وئرير. غلام كي بو ايش دن راضي گؤرونمور دؤنور دئيير كي اگر ايسته سه يدين منه كؤتو بير پاي آييراسان نه وئره جه يدين ؟ "  لقمان بويورور : " يئنه ائله بو ديل ايله اوره يي!" ديل له اوره ك اگر پاك و طاهير اولورسا اونلاردان قييمت لي بير شئي يوخدور. " 

لقمان حكيمين حيات زاماني ، " ايوب " حضرت لري نين ياشاييش دئوري نن بير تاريخ ده اولسادا ، او عصرده بني اسرائيلين چوخو حضرت موسي نين تاپشيريق لارين اونوداراق ، زورا و ظولمه قالخيب اَل سيز آياقسيزلاري  اَزه ركن ، آللاهي بوسبوتون اونوتموشدولار . بو اوزدن ده تانري اونلارا " جالوت " آدلي بير ظاليم حاكيم مسلط ائده رك  او آدام بني اسرائيلين زنگين آدام لارين اؤلدورمك له مال دؤولت لرينه صاحاب دوروردي و ناموس لاري دا اونون خييانتين دن كناردا قالميردي .

بني اسرائيل خلقي بو دهشت و آجي يا سون قويولسون دييه يئنه آللاه تعالايا اوز گتيريب دوعا ونيياييش ائتمك ايله بؤيوك تانري دان باغيش و قورتولوش ديله ديلر. آللاه تعالا دا " ارميا " آدلي بير نبي مبعوث ائده رك اونون يارديم لاري و ايلاهي بيلگي لري نتيجه سين ده " طالوت " ، حوكومتي اَله آلير . طالوت اي ييت بير گنج ايدي كي يوخسول عائيله دن اولورسا ائله يه بيلدي آز سوره ده بؤيوك سلحشورلارينان بير قشون تشكيل وئره و گؤستردي يي شجاعت لر له ، ظفر يوللاريني بني اسرائيلين اوزونه آچا و اونلاري " جالوت " ون سؤكوجو و يير تيجي جايناق لاريندان نجات وئره .

آنجاق جالوتا قارشي آپاريلان بو ساواش دا اَن بؤيوك ظفر حضرت داوود ون اولور كي اوزامانلار هله نبوّت مقامينا چاتماميشدي. داوود ، جالوت پاديشاهي جنگ ميدانيندا فيل اوستون ده گؤره رك ، اونا ائله گوج لو بير سو پَنگ داشي توللايير كي جالوت ون باشيندا كي تاجين ياقوت لاريله بير گه اونون بئينيني ائله  داغيدير كي در حال اؤلومونه سبب اولور .

صالح پیامبرین ناغیلی

علیرضا ذیحق

 

قرآن ناغيل لاري :

 

" صالح " نبي  نين داستاني

 

چوخ كئچميش لرده ، شام و مدينه فاصيله سينده " ثمود" آدلي بير بؤيوك  ائل ياشاييرديكي دونيانين كئفين داماغين چيخارداراق محتشم ساراي لارا صاحيب ايديلر.  ثمود ائلي نين يايلاق لاري و اورانين گؤزل طبيعتي ، سرين بولاقلاري و قاينار سولاري ، بوتون احساسلي و زنگين اينسانلاري اورا يا چكه ركن ، او خلقه بوللو ثروت و شن ليك قازانديريردي. آمما اونلار بيرجه آللاهين وارليقينا اينانمادان يئتميش بُت لاري وار ايدي.

آللاه تعالا اونلاري دوز يولا هيدايت ائتمك اوچون ، صالحي كي 16 ياشيندا گنج بير اي ييت ايدي و تانري نين وارليقينا و بير لي يينه اينانان بيري ، پيغمبر لي يه مبعوث ائدير تا خلقي ايرشاد ائتمه يه چاليش سين . " صالح " حضرت لري چوخ دئسه ده اونلار آز ائشيدير لر تا كي بير گون ائلين باشچي لارينا و بُت لاري چوخ تعصب و اينانج ايله قُورويان لارا دئدي :

" من له بير شرطه گيريب باغلاشاراق گئده جه ييك بُت خانا يا و پرستيش ائتدي يي نيز بُت لاردان تكجه بير سوآل ائده جه يه م .اگر اونلاردان حتتا بيري ده منيم جوابيمي وئره بيلدي ، من داها بير كلمه سؤزده دانيشمايا جاغام. آمما منيم ده سيزدن بير ايسته ييم اولاجاق اودا بوكي هر واخت داردا قالدي نيز و بيرجه آللاهدان يارديم ايسته يه ر ك او سيزين داديزا چاتدي  بت لارا شوبهه ائديب بيرجه آللاها ايمان گتيره سيز. "

صالح نبي ، ثمود ائلي نين بت لارينا ياخين لاشاراق اونلارين آديني سوروشدي آمما  اونلارين هئچ بيرين دن  نه ترپه نيش گؤروندو نه سس. بت پرست لر ده آجيق دان اؤز ايچ لرين دن يئتميش نفر آدام سئچيب صالح نبي ايله بيرليك ده  اوجا بير داغ باشينا چيخاراق دئديلر :

" اگر سنين تانرين او قَدَر كي سن دئييرسن گوج لودي پس تئز ليك له بو داغي ياراركن همَن بو آن ائله قير ميزي توك لي و حاميله بير دوه  گؤستر سين بيزه ."

صالح نبي دوعا ائديب تانري دان بو معجزه ني ديله ركن  داغين زيروه سي سانكي قوم تك اُ وولاراق بير دوه گؤروندي.  بت پرست لر ايشي بئله گؤره رك يئنه باشلاديلار دببه چيخارتما غا :

" اگر گؤرونمز بيرجه آللاهين بو قَدَرقودرَتي وار پس تئز اولوب اونون بالاسيني دا دونيايا گتيرسين!"

تانري نين ايسته يي له او دوه دوغاراق ، اَمليك بالا دايلاق دا سوت عوضينه باشلادي تيكان يئمه يه .

 ثمود ائلي نين باشچي لاري بو عقله سيغماز و تكجه معجزه ساييلان بو عظمت لي ايشه شاهيد اولسالاردا ، ايچ لرين دن تكجه بئش نفر صالح نبي يه ايمان گتيردي و باشقالاري او معجزه ني سئحير و جادو آدلانديرديلار.

صالح نبي خلق ايچينه قاييداراق هامي يا دئدي :

" صاباح سحرهامي ال ده بايدا مئيدانا ييغيشيب بو دوه نين سوتون دن نه قدر ساغاجاقسيز ساغين !"

صاباحي يوز لر نفر دوه نين سوتون ساغيب بايدا لارا دولدوراركن صالح نبي نين رسالتينه اينانان لار چوخالدي لار. بو اوزدن ده كافر لر وحشته دالاراق او دوه ني پئي لي ييب اؤلدورمك ايسته ديلر .  بو ايش دن چوخ لاري قورخوب چكين سه لرده " صدوب " آدلي زنگين و دونيالر گؤزلي اولان بير قادين ، كي صالح اونون عشقيني ردّ ائتميشدي اينتيقام آلماغا قالخدي و" مصدع " آدلي بير كيشي يه كي  چوخ گوجلو و رحم سيز بيري ايدي كام وئره رك اوننان ايسته دي كي تئز ليك له  دوه ني اؤلدوروب  باشيني بدن دن آييرسين .  اوتك اولماسين دييه " صدوب " ، " عنيزه " آدلي بير روسپي دن ده ايسته دي كي  " قدار " آديندا شهوت دوشگونو اولان بير كيشي يه قيزيني  پئشكئش ائله مك له اونودا " مصدع " ين يارديمينا يوللاسين.

اونلار ايكي ياندان دوه ني اوخلاييب قيلينج ايله باغريني پئيله يه رك باشلايير لار اَتيني پايلاماغا . 

بو آرادا دوه نين بالاسي آناسي نين اؤلدورولمه سيني گؤر دوك ده غوصصه له نه ركه باش آلير گئدير داغلارا و  داهاكيمسه اونو گؤرمه يير .

صالح ين بو ايش دن خبري اولاراق دئيير:

" بلكه گئديب او دايلاقي تاپيپ گتيره سيز كي يو خسا عذابيز چوخ آغير اولاجاق !"

 بوتون ثمود اهلي او دايلاقين داليجا گزيب  دولانسالاردا سانكي بير دامجي سو اولوب باتميشدي يئره . داها ايش ايش دن كئچميشدي و تانري نين عذابي ياخين ايدي.  سونكي گون كافير لرين اوزو سارالاراق ، ايكينجي گون  دؤندي قان چاناغينا و اوچونجو گون آللاه تعالا هاميسيني قره لده ره ك جبرئيلين فريادي ايله  اود آلاو اونلاري يانديريب كول ا ئتدي.

آنجاق صالح نبي يه و او نون اينانديغي بير جه تانري يا هركس ايمان گتيرميشدي ، بو بلا لردن اوزاق قالدي  و او گوندن بري ، ثمودائلي نين شن لي يي و بركتي آرتاراق صالح نبي ده يوزيييرمي ياشينا جان ، سؤز لري و عمل لري نن خلقي هيدايت  ائتمه يه چاليشدي.

آدم و حوا داستانی - قرآن ناغیللاری - علیرضا ذیحق

 

عليرضا ذيحق

 

قرآن ناغيل لاري :

 

آدم حوّانين داستاني

 

آدم يئره هبوط ائتمه دن اوّل ، يئددي مين ايل ايدي كي يئر اوزون ده ملك لر ، اينس لر و جين لر تانري نين مرحمتي و لوطفو ايله حيات سوروردولر . آنجاق جين لر واينس لر دوستجا و قارداش جا ياشامادان ، مين لر چيركين ، پيس و گوناه ايش لره قاريشاراق ، طاماح لاري و كين لري نن سئوگي ني اونودوب ملك لرين حياتيني دا تَهلوكه يه ساليب اونلار لا ساواشا باشلاميشديلار .

تانري بير گون گؤي اوزه رين ده كي اَن مقدّس ملاكه لره كي گئجه گوندوزلري اونون نيياييشي له كئچيردي امر ائتدي عرش دن يئراوزونه نظر ساليب گؤره لر كي اونون بؤيوك قودرَتي له ياشام تاپان بو يارانيش لار ، نئجه اييرَنج بير لَجَنه بولاشيب لار .

ملاكه لر آشاغايا باخاركن ، يئر اوزوني قان گؤلو گؤروب معصوم مَلَك لري جين لر جايناغيندا اسير حيس ائتديلر. جيينايت ، يالان ، اوغورلوق ، هَوَس و دويمادان ثروت داليجا حقّي ناحقّ ائله مَك اونلارين اوره ييني سيخدي. تانري بويوردي :

" يئر اوزونه بير خليفه يوللامالي يام و ايراده ائتمي شَم آدمي ياراتماقلا ، بوتون گؤزل حيسّ لر ، دوشونجه و عمل لر يئر اوزونه حاكيم اولا. "

ملك لر ديله گليب " نييه به بيز لر ايچين دن بير خليفه سئچميرسن  كي هم مه شه سني سجده ائتمك ده ييق و هئچ بير گوناه بيزدن گؤرونمه ييب. قورخوموز اودور كي بو يئني يارانيش و اوندان تؤره نن لر، اينس لر و جين لر كيمي يئر اوزونو لَكه له يه لرو سنين وارليقيني اونودوب دانماقلا ، سئوگي و باريش سعادتيني ، يئر اوزو هئچ واخت دادمايا !" دييه رك تانري آدم ين نسلين دن يارانان مقدس پيغمبرلره و اينسانلارا ايشاره ائتدي.  جبرئيله امر اولدو يئر اوزون ده كي آغ ، قارا ، قيرميزي و كول رنگ لي تورپاق لاري ، آلچاق لاردان و اوجالاردان آزجا ييغيب گتيرمك له دؤرد جوره سويونان اونلاري قاتا و پالچيق دوزَلده . جبرئيل بولاقلاردان چاغلايان دوم دورو صاف و ايچمه لي سولاري ، دنيز لرده دالغالانان شور و آجي سولاري ، گندُووسويي ايله بير ليك ده او تورپاق لارا جالاياراق يوموشاق بير پالچيق دوغروتدو .

اولو تانري نين ايراده سي له او زيغ پالچيق دان ايسه "آدم " يوغرولدي. آللاه تعالا او گون كي جومعه يدي  و گون باتان چاغلاري ايدي ، اؤز نَفَسي له اونون جيسمينه روح وئره رك آدم حيات تاپدي و ايلك ايشي آسقيراراق آللاه تعالايا شوكر ائتمك اولدي و بو آن دا ، گؤز قاماشدران ايشيق لار گؤي اوزه ريني و بوتون كائيناتي بورودي. سونرا همان پالچيق دان " حوا " يوغرولوب روح تاپديقدا ، او اؤز گؤزل لي يي و شيرين دانيشيقي ايله آدمي اؤزونه واله و شئيدا ائتدي. آدم گؤردو حوّا سيز ياشايا بيلمه يه جك  و تانري نين امري له آدم ، حوّاني اؤزونه ساري چكه رك بئله ليك له اونلارين نيكاحي قيليندي.

تانري بوتون مَلَك لردن ايسته دي آدمه سجده قيلسين لار كي هامي ملك لر بوايشي گؤرسه لرده ، ايبليس سؤزه باخمادي. البته سجده ائتمك تكجه تانري يا لاييق ايدي كي بو آن دا ، تانري ملك لري سيناغا چكمك اوچون بو ايشي اونلاردان ايسته ميشدي . بو آرادا ايبليس ، امتحان دان چيخا بيلمه دي و تانري يا خطاب دئدي :

" مني آدمه سجده ائتمك دن معاف قيل كي من سنين بنده لي يين دن و عيبادتيندن هئچ واخت چكينمه يه يه جه يَم  و بو اوزدن مني باغيشلا ."

رحمت باغيشلايان و اوجا تانري  دا بويوردو :

" سنين بنده لي ين هئچ احتياجيم يوخدور و بيلدي يين كيمي بوتون وارليق لار منيم ايراده م دن آسيلي ديلار !"

ايبليس اوزوني تانري يا توتوب اونون كَرَم درياسيندان و اؤز ائتدي يي ثواب و عيبادت لردن سؤزآچدي :

" تكجه ايكي ركعت نامازيم دؤرد مين ايل گؤي اوزونده دوام ائده رك تانري سئوگيسي له آليشيب ياناراق هم مه شه سجده ده و عيبادت ده اولموشام وبو اوزدن ده پاداشيمي ديله ييره م . "

تانري بويوردي : " سني بهشت دن آتماغيما هئچ سؤز يوخ دي. آمما يئر اوزون ده كي فاني دونياده ، هر نه گؤيلون ايستيرسه دئه كي سن دن اسيرگه مه يه جه يَم . "

ايبليس ين گؤزلري، تانري نين بو آغير غضبين دن قان چاناغينا دؤنسه ده آغلاركن دئدي :

" قييامته جان ياشار بير حيات  ايستيره م و اينسانلارين ايلي يينه  ، سومويونه  و اوره ك لرينه گيرمك ايذني و هابئله چئشيدلي قييافه لره دوشوب اينسانلاري آلداتماق گوجو ."

تانري نين ايسته يي له ايبليس بو گوج لره صاحيب اولوب جنت دن چيخاريلدي و قاوولا – قاوولا آند ايچدي كي يئر اوزونده هامي ني گوناها ساليب اونلاري مال ييغماغا ،جينايته و شهوته سورمه يه و حرام ايش لره قاريش ديرماغا چاليشا ! هم ده اگر صالح ، مقدس و پاك  اينسانلارين قلبينده،  اؤزونه يئر آچانما سادا باشقا جيليد لره گيريب اونلاري  دا عذابا و مصيبته سالا ."

اولو تانري كي آدمي ياراتميشدي يئرده اؤزونه خليفه ائده ،ايبليسين شرّيندن اوزاق قالسين دييه،  آدم و حوّايه جنّت ده ياشاماق ايمكاني ياراتدي و اونلاري گوناه ايشله مه دن يئره گؤنده رمك ايسته مه دي. تكجه ايسته يي ده بو اولدي :

" گؤستردي ييم بو آغاجا هئچ واخت ياخين لاشمايين و اونون ميوه لريني دادمايين تا هميشه ليك جنت آياق لاري نيزين آلتيندا اولا . باشقا هرنه وارسا آمما سيزه عاييد دير. "

آغاجين اؤزَل لي يي ده دونيانين بوتون ميوه لريني  و بيتگي لريني يئتيشديرمك گوجونه صاحيب اولماغي ايدي. او بوغدا ، انجير ، اوزوم ، آلما و مين لر ميوه و گؤيه رَنتي نين قايناقي ايدي كي هر نه ايراده ائتسه يدين اَل اوزاداراق اُوووج دا اولوردي.

ايبليس ين اوخو داشا دَييب آدم حوانين جنت ده ياشامالاري ، اونون آمالي نين پوچا چيخماسي كيمي بير زاد ايدي. اونا گؤره ده فيكره دوشوب اونلاري آلداتماق و وسوسه ائتمك قرارينا گلدي. او يئرده ، گؤي ده و جنّتين اطرافيندا ديدرگين حالدا دولاشاراق جنّته يول تاپماغ اوچون بوتون ملاكه لره و وارليق لارا اوز سالسادا سؤزو يئره دوشدو.

نهايت ده بير ايلان اونون فِعلينه اويوب ايبليسي آغزيندا گيزله ده رك جنَّته آپاردي.

ايبليس ايلان قيليغيندا آدمه دئدي :

" گلمي شه م موشتولوغا كي بوندان بئله ، تانري او آغاجين بوتون نعمت لريني سيزه حلال ائديب دي !"

 آدم بو سؤزاره اويمادان ايلان دان اوزاقلاشدي و ايبليس ين تكجه چاره سي حوّاني آلداتماق اولدي. ايبليس حوّاني گؤروب اونا ياخين لاشديقدا دئدي :

"گلمي شَم سنه بشارت وئر ه م . آدم نن اؤنجه ده سنه . نيييه كي اگر آدم ين سن دن تئز بو ايش دن خبري اولسا ، او سن دن اؤنجه گئديب او مقدس آغاجين ميولرين دن ييه جك كي دونيا دوردوقجا اونون ديلي هم مه شه سنه اوزون اولسون . بشارت ده بودور كي آللاه تعالا او آغاجين نعمت لريني بو گون دن بئله سيزه حلال ائديب دي. "

حوّا سئوينجين دن و او فيكرين له كي هم مه شه سؤز اونون اولا، گئدير او آغاجا ساري و ملك لر قاباغيني آلسا لاردا ، تانري نين ايسته يي اوزره اوننان ايش لري اولمور تا او ، اؤز دوشونجه سي  و ايراده سي له تصميم توتا.

حوّا ، آدمي ده گؤزل ليك جاذيبه لري له آلداداراق ، اونودا اؤزوله بيرليك ده او آغاجين ميوه سيني يئمه يه دعوت ائتدي.

آدم حوا بير آلما دريب هره سي اوندان بير ديش يييه رك بؤيوك تانري اونلارا ظاهير اولوب گوناها باتديق لاريندان سؤز آچاراق ايراده سين دن دانيشدي و اونلارين يئره هبوط ائتمه لريندن. آنجاق آدم بو جور آسانليق لا ايبليسه اويدوق لاريني گؤره رك تانري دان بير نئچه ديله يي اولدو :

" ايبليس بئله بير گوجه صاحيب اولاراق بيزه ده باشقا بير مرحمت لر عنايت ائتمه لي سن كي بيزيم ده بير داها ،جنّته قاييتماق ايمكاني ميز اولا. "

تانري بويوردو :

" سنه و بوتون صالح و فاني اينسانلارا كي سن له حوانين سُو يوندان عمله گله جك لر ، يئني دن جنّته قاووشماق موژده سي وئره رك ، سيزين هر گوناهيزي بير گوناه حسابلاركن هر ثواب ايش لريزه اون برابر پاداش وئره جه يَم . "

آدم تانري دان داها آرتيق مرحمت ديله رك تانري نين ايراده سي له توبه قاپيسي اؤله نه جان اينسانلارين اوزونه آچيق قويولدي و اونون ريضاسي اوچون چاليشانلارا ، هم مه شه جبران ائتمك فورصتي وئريلدي.

بو معصيت اوزره آدم حوا دا، ايبليس وايلان لا بير ليك ده يئر كوره سينه سورگون اولدولار . آمما بو آرادا آدم ين اوزو قاپ قارا اولاراق حوّاني وحشت گؤتوردو .  ائله اولدي كي ملاكه لرده آغلاييب تانري دان آدمه مرحمت ديله ديلر.

تانري آدمه رحم ائده رك امر ائتدي اوگونون صاباحي سي كي آيين اون اوچو يدي اوروج توتسون . آدم ده آيين اون اوچو سهل ايدي ايكي گون سوراني دا كي او گئجه لر ي آيين ايشيقليقي هامي گونلردن چوخ اولار اوروج توتدي.

بئله ليك له آدم ين اوزو آغا چيخيب قره لكه لر اوزون دن سيليندي و جنَّت دن وئريلن  يارپاقلارلا ، اوننان حوّا هر ايكيسي ده ناموس لاريني اؤرتدو لر . هابئله اونلارا اكينچي ليك و حئيواندارليق ين بيليگي ده اؤيره نيله رك ، ياشاييش ين آجي و شيرين لري نن باش باشا قالديلار . آدم حوا آللاه تعالايا سجده ائديب شوكر ائتمك له بوتون آرزولاري اؤزلريني شيطان دان قوروماق ايدي.

آدم حوانين ايلك ائولاد لاري بير قيز اولاراق آدي " عناق " ايدي كي ايبليس ين حيله لرينه آلداناراق جين لر له اَل بير اولوب اولمايان فساد و چيركين ليك لردن چيخدي و آخيردا تانري نين غضبي له بير ييرتيجي قورد ، اونو  ديده رك يئدي اوددي .

آدم حوّا تانري يا يالواراراق " قابيل " آديندا بير اوغول لاري اولدي كي بُلوغ ياشينا چاتديقدا جين لر نسلين دن اولان " جهانه " آدلي بير قيزلا وصلت ائتدي. قابيل دن سونرا قارداشي "هابيل" آنادان اولدي  كي اودا گنج ليك ده جنّت حوري لري نين بيري نن كي آدي "نزله " يدي ائولن دي.

هابيل ين بيليك لي و تانري يا اولدوغو اينانجي اوزره ، اوجا و بؤيوك آللاهين امري نن قرار اولدو كي آدم، اؤزون نن سورا هابيلي پيغمبر لي يه سئچه كي ايبليس ، بو سؤزو قابيله خبر وئره رك ، قابيل ده دوردي آتاسينا قارشي اعتراضا .

آدم  ايلاهي ايلهام لاراساسيندا دوشونه رك هابيل له قابيلي يانينا چاغيريب دئدي :

" هر ايكي نيزاؤز وار دؤولتي نيزدن تانري اوچون بير تؤحفه  سئچين كي هر هانسي نيزي آللاه تعالا پيغمبر لي يه سئچسه، يوللاديغي نورلا  اوهديه ني كاييناتا آپارا جاق دير. " 

قابيل كي گؤ‍زو دار و دونيا مالينا واله بير ي ايدي و ايشي اكينچي ليك ، اؤز بدطينت لي يي و خيسَّتي له اَل ده ائتدي يي تاخيل لارين اَن درده دَيمَزيني آييريب تانري يا تقديم ائتمك قرارينا گلدي . هابيل ده كي يئر اوزونده مال حئيوان بسله مك له چاليشيردي سوروسون دن اَن گؤزل و  پروار بير قوچ آييريب تانري يا هديه وئرمك قرارينا گلدي. بو آن دا گؤي اوزه رين دن يئره ساچيلان ايشيقلار گليب قوچو سئچه رك  اونو گؤي لره گؤتوردو و بئله ليك له قابيلين سؤز يئري سي هئچ قالمادي.

ايبليس آمما يئنه راحات دورماييب حَسَد ، كين و نيفرت دويغولاري له قابيلين اوره يينه يول تاپيپ دئدي :

" قارداشيني اؤلدوروب آرادان آپارماسان سنين نسلين دن تؤره نن ائولاد لارين باشي  همه مه شه ليك آشاغي اولاجاق و هابيل ين نژادي دونيا واركن سنين ائولاد لاران  حاكيم اولاجاق . "

قابيل ، وسوسه اولاراق هابيل ين باشيني داش لار لا اَزيب اؤلدورَركن دوز ائله او لحظه اونون خانيمي " نزله "  ده بير اوغلان  دوغور كي سونرالارآدم اونا دا " هابيل " آدي وئرير.

قابيل قارداشيني قَتله يئتيرديك ده ، گؤرور كي ايكي قارقا بير بير ي نين جانينا دوشه رك بيري وسط ده اؤلوري و اوبيري يئري دئشيب اوني قويلويوري. قابيل بونو گؤردوك ده اودا قارداشي هابيلي تورپاق دا دفن ائتمه يه باشلير.

آدم ، قابيل دن هابيلي سوروشاراق اونون يالان سؤزلرينه اويمادان دئيير :

" مني گؤتور جيينايت يئرينه  !"

آدم ، قيرخ گون هابيله ياس ساخلاسادا، ائولاد  ايتگي سي نين آجي سيندان ، اؤلنه جان اوزي گولمه دي.

ايبليس يئنه قابيل دن ا َل چكمه دي و اونون اَلي نن آلاولي بير تونقال قالاديب اود آلاوي بيرجه تانري يئرينه سيتاييش ائتمه يي يئر اوزون ده دَب ائتديردي.

تانري آدمه " شِيث " آدلي دؤردونجو بير ائولاد دا وئرير كي اودا جنّت گلين لري نين بيري نن كي آدي " ناعمه " يدي ائوله نيري و بو ائولي لي يين ميوه سي " حوريه " آدلي بير قيز اولور كي اودا هابيل ين اوغلونان ازدواج ائدير.

آدم ين اؤلومو ياخين لاشاركن اؤزون دن سونرا رَسالَتي و تانري نين اونا هديه ائتدي يي بوتون ايلاهي بيلگي لري اوغلو شئيثه تاپشيراراق دئدي :

" بو سيرري كيمسه يه دئمه كي قارداشين هابيل كيمي سني ده آرادان آپارار لار. "

آدم ين توپراقي جومعه گونو يوغرولدوغو كيمي 936 ايل دن سونرا اون گون لوك بير مريض ليك دن سونرا مقدس روحو عرشه ساري قاناد آچيري.  حوّا دا بير ايل دن سونرا 15 گونلوك بير ناخوشلوق كئچيره ر كن دونياسيني دَييشيب آدم ين مزاري يانيندا دفن اولدي.

آدم اؤلوم لحظه لرينده ، تانري نين مَلَك لري جبرئيل ، ميكائيل و عزرائيلي باشي اوستون ده گؤره ركن اونلارا اعتراض ائديب دئيير :

" من بيله سي هله منيم 60 ايل عؤمروم دن قاليب دي و بو عجله ندن دي بيلميره م . "  بو آن دا جبرئيل كئچميشي يادينا سالاراق دئيير :

" بير گون تانري سني پيغمبرلري نن گؤروشدوره رك ، سن داوود حضرت لري نه 40 ايل عؤمري آز بيله رك ايسته ميشدين كي 60 ايل سنين عؤمرون دن كسيب قويسون اونون عؤمري اوستونه  كي ائله بيل بوسؤزو سن ياددان چيخار ديب سان !"  

آدم ، اونوتدوغو بو سؤز اوچون باغيش ديله ر كن ، بيرجه تانري نين اونا بئله بير اوزون عؤمور وئرمه سي نه خاطير،لاپ او سون لحظه لريني ده آللاها شوكر ائتمك له توكه ديب و بيتيرير.

 

1384

یوسف و زلیخا ناغیلی

عليرضا ذيحق

 

قرآن ناغيل لاري :

 

يوسف  و زليخانين داستاني

 

آللاهين اَن گؤزل ياراتديق لاريندان بيري " يوسف " ايدي كي دونيانين بوتون گؤيچك ليك لري بير طرفه اودا بير طرفه . يوسف ين جمالي آي اولدوز كيمي پارلاق و گونش تك ايشيقلي ايدي و اونو گؤرَن هر بير اينسان ، تانري نين گوجونه حئيران قالاراق مقدس و معنوي دويغولارا داليردي . بو اوزدن ده آتاسي حضرت يعقوب، يوسفي او قَدَر سئويردي كي باشقا ائولاد لاريندان تكجه " لاوي " ني چيخديق دان سونرا ، هاميسي اونون حسادتيندن آز قالا اؤلوردولر . " بنيامين " ده كي يوسف ين اؤز دوغما دولاما قارداشي ايدي و هر ايكسي نين ده آناسي " راحيل " ايدي او زامانلار هله ديل آچماميش بير اوشاق ايدي.

يوسف ين دوققوز ياشي واريدي كي بير گون درين اويقويا گئديب عجيب بير يوخو گؤره ر كن آييلديقدا ، آتاسينا بئله دئيير :

" رويا عالَمينده گؤردوم كي گونش و آي ايله بير ليك ده اون بير اولدوز منه سجده قيلير!"

يعقوب بونو ائشيتديك ده اؤز گؤردويو يوخودا يادينا دوشوب يوسفه تاپشيردي كي روياسين دان كيمسه يه سؤز آچمايا . يعقوب يوخودا گؤرموشدو كي ييرتيجي و آج قوردلار يوسفي ديديب داغيتماق ايسته ركن يئر قارين آچيب اونو اوداراق اوچ گون سونرا جان قورتاريري و قارانليق لارلا چولقالانان يئر و گؤي بير لحظه ايشيقلانيري.

بير ايل سونرا يدي كي يوسف ين اؤگئي قارداشلاري اَل بير اولوب حسد دن پاتلاياراق يوسف ي گزديريب دولاشديرماق باهاناسي له آتا لارين دان قيسا بير سفر اوچون ايذين آليب اونو ياشاديقلاري كنعان تورپاق لاريندان اوزاق لاشدير ديلار . ايلك آنلاردا يوسفي اَزديريب ديله توتسالاردا ، گؤزلردن گيزلي خلوت بير يئرده ايدي  كي قارداشلاريندان بيري خنجر چكيب يوسف ين باغريني پئيله مك ايسته ركن ، " لاوي " بو ايشه مانع اولاراق آرالاريندا بؤيوك تارتيشما چيخدي. سونون دا يوسفي اؤلدورمك دن واز كئچيب اونو بير قويويا آتديلار . او فيكر ايله كي قويودان هئچ واخت جان قورتارانماز ، اونون كؤينه ييني ده بير گئچي قاني له بولاشديريب آغلار گؤزلر له اؤزلريني حضرت يعقوبا يئتيره ركن دئديلر :

" نه قَدَر جان آتديق كي بلكه يوسفي قورتاراق ، اولمادي و قوردلار اونو ديديب پارچالاركن تكجه بو قانلي ديديلميش كؤينه يي بيزه قالدي. "

حضرت يعقوب كؤينه يه باخديقدا گؤز ياشلاري قانلا قاريشاراق بو آنلاردا تكجه ائشيتدي يي آند ايله قسم ايدي كي اوغول لاري ايچيرديلر .

يعقوب يوخودا گؤردويو كئچميش روياسيني دوشونه رك سوسوب دينمه سه ده يوسف ين فراقيندا اوقَدَر آغلادي كي گؤزلري نوردان دوشدي .

يوسف كي قويونون تركين ده يدي تكجه پناهي بيرجه تانري ني يادي سالماق وآللاها يالواريب قورتولماسي ايدي . ساعاتلار كئچديكجه آج ليق و قورخو اونو جايناقلارينا آلاراق سحر اولجاق بير كروانين آياق سس لريني دويدي. سونرا گؤردو قويونون آغزين دان داشي قيراغا وئرمك له بير سَتيل ساللاديلار . يوسف آياقلاريني او سَتيلين ايچينه قويوب كندير دن ياپيشاراق ، سَتيلين آغير لاشماسي سو ايله دولماغيني خاطيرلاديب اونو چكديلر ديشاري . آمما كروان اهلي سو عوضي بير اوغلان اوشاقي گؤردولر كي معصوميت  و گؤزل لي يي له هامي نين محبتّيني قازانماغا چاليشيردي. اوكروان كي ميصره ساري گئديب يوكو بوتون كنيز و غلام ايدي كي قول لار بازاريندا اونلاري حراج ائتسين لر يوسفي ده گئيين ديريب قارنين دويوراراق اؤزلري نن ميصره آپارديلار .

يوسف ين گؤزل لي يي ميصر ده ديل لر و ديش لر ازبري اولاركن ، شؤهرتي ميصرين حؤكمداري " عزيز " ين قولاغينا چاتدي . ميصر ين عزيزي كي ائولاد سيز ليق آجي سي ياشاييردي يوسفي گؤرجك بوتون كؤنول له اونون تعليمي اوچون و دوزگون تربيت اولماغينا خاطير ده هر نه اَلين دن گليردي ائتدي . آنجاق يوسف ياشا بويا دولونجا سارايين ملكه سي عزيزين آروادي " زليخا " اونون عاشيقي اولور و يوسفي گؤرمه يينجه اوره يينده بير آن قرار و آراميش اولمور. زليخا كي گؤزل ليك ده بوتون ميصرده مَثَل ايدي هر نئيله دي بير آن اولورسادا ، يوسف اونون عشقيني حتتا بير باخيش ايله ده قارشيلامادي . زليخا كي فرصت داليجا ايدي تا يوسف دن كام آلسين بير گون يوسفي تك لر كن ، اوتاقيندا نيياييش ائتدي يي بير بُت ون اوزونه ايپك پارچا سالاراق ايسته دي كي يوسفي باغرينا آلاركن ، او بُت بو چير كين ايشين شاهيدي اولمايا .

يوسف بو آن دا زليخا نين قلبيندن كئچه ني آنلاركن دئدي :

" سن بير داش دان كي نه گؤرمه يه گؤزو وار نه ائشيت مه يه قولاغي ، بو قَدَر اوتانينجا، من نه جور اؤز آللاهيم دان كي بير لي يه له هر بير زادا جانلي حالدا شاهيد دي حيا ائله مي ييم . "

يوسف سارايين چيخيش يولونو آراركن زليخا كي شهوت آلوولاري ايچينده توتوشوب يانيردي بو ايشه مانع اولاراق اَل آتدي يوسف ين كؤينه يينه كي كؤينك آرخادان جيريلاراق بو آن دا ميصرين عزيزي قصره گيردي . زليخا زيرك ليك له دايانمادان مكير ايشله ييب اَري عزيزه بئله دئدي :

" سنين ناموسونا اَل آتان بيري، كيمسه اولورسا گرك باغيشلانماييب وجزاسينا يئتيره !"

يوسف كي بو آن دا دانيشماغا بير سؤزي يوخ ايدي قلبي نه تانري نين ايلهامي بير ايشيق كيمي آخاراق ديلين دن بو سؤزلر قوپدي :

" ايشين گرچه ييني بئشيك ده كي هر قونداق لي دان سوروشسانيز، اينانين كي او بَبَك ديله گليب حقيقتي آنلادا بيله ر . "

ميصرين عزيزي بئشيك ده كي بير كؤرپه اوشاغين سارايا گتيريلمه سين ايسته دي و باشلادي اونو سورغويا چكمه يه . او سوت اَمَر اوشاق دا ديله گليب دئدي :

" يوسف ين كؤينه يي ائله گؤرسه دير گوناه كيم ده دي !"

يوسف ين كؤينه يينه باخديقدا گؤردولر آرخادان سؤكولوب اوزولوب دي و ميصرين عزيزي هر زادي آنلاركن زليخايا دئدي :

" ندن دير كي سيز قادين لارين مكري ، هميشه بؤيوك ، عقله سيغماز و حئيرت لي دي ؟ "

سونرا اوزونو يوسفه توتوب دئدي :

" زليخانين گوناهيندان گئچ كي اودا  بلكه توبه ائله يه !"

زليخانين يوسفه وورغون لوغو ديللر ازبري اولاراق او قادين لار كي يوسفي گؤرمه ميشديلر باشلاديلار اونو قيناماغا كي زليخا قصرده بؤيوك بير ضيافت وئريب بوتون حيشمت وجلال لا ياشايان قادين لاري دؤوره سينه ييغيب هره نين اَلينه بير بيچاق لا ناريش وئردي و هئچ نه دئمه دن غَفيل دن يوسفي مجليسه چاغيردي. قادين لارين گؤزو يوسف جمالينا ساتاشاراق هاميسي اَل لريني كسه رك اوس باشلاريني قانا بولاديلار .

زليخا آمما يوسفي جان دان سئوه رسه ده سينميش غورورو، اونون قلبي ني كينه لر له دولدوروب بير گون ميصرين عزيزين مجبور ائدير كي يوسفي زيندانا سالا .

يوسف زيندانا دوشدوك ده فرعونون ايكي نفر غلام لاريندان دا حبس ده يديلر .بيري عزيزين ساقي سي ايدي بيري ده چؤره ك چي سي . آيلار اؤتوب ايللر كئچه رك بير گئجه هر ايكيسي ده يوخو گؤرورلر . اونلار يوخولاريني يوسفه آچيب دييه رك يوسف اونلارين رويالارين بئله تعبير ائله يير :

" اوكي يوخودا گؤروب اوزوم اَزير و اونون شيره سين چكير، تئزليك له زيندان دان  چيخاراق گئچميش ده كي شان شؤهرَتيني بير ده تاپاجاق دير . آمما اوكي يوخودا گؤروب دي باشينا چؤره ك قالاراق ائوه يئتيرينجه قوشلار تؤكولوب او چؤره ك ليري يئيير لر، چوخ چكمه دن چارميخا چكيليب جانين ال دن وئره جك دير. "

يوسف ين دئدي يي كيمي ده اولدو آمما يوسف بير لحظه تانري نين  اونا اولان مرحمتي ني اونوداراق ساقي آزاد اولاراق دئدي :

" مني ده بير فرعونون يادينا سالارسان !"

بو سؤزه خاطير تانري غضب ائله ييب يوسف ين زيندان گونلريني داها اوزادير تاكي بير گون ميصرين عزيزي بير يوخو گؤرور.  او روياسيندا نيل چايي نين گؤزل ليك لرينه باخديقي آندا ، يئددي آريق اينك گؤرور كي  اوزون ايتي ديش لر و توك سوز بدن لر له سودان ديشاري چيخيب يئددي شيشمان و سود لي جاميشي ديديب پارچالير لار.  هابئله بير ريشه دن چيخميش يئددي ياشيل سونبول ايله يئددي سولغون و قوروموش سونبول گؤرور كي قورو سونبول لر اود توتاراق بوتون يئر گؤ يي يانديريب ياخير لار.

يوخوسونو كيمسه تعبير ائده نمه دن ، او ساقي بير دن بيره يوسف ين يادينا دوشور و فرعونا دئيير :

" رويالاري تعبير ائتمك ده كيمسه يوسف جه باشاريلي اولا بيلمَز. "

فرعون يوسفي زيندان دان چيخارتديريب قصره چاغيراراق يو خوسونو يو سفه تعريف لير . يوسف ده جواب دا بئله دئيير :

"قارشي دا يئددي ايل بوللوق واردي و يئددي ايل ده قيت ليق . قيت ليق ايل لرين ده بير داملاياغيش دا ياغماياجاق . او ايل لرده نه اكين اولاجاق ، نه باغلاردا ميوه و نه يئرده ياماج دا اوت و گؤيَرَنتي. بو يئددي ايلي هرنه اكير سيز بيچير سيز اؤزگه اؤلكه لره ساتمادان تاخيل لاريني آنبارلاردا ييغيب ساخلايين كي قيت ليق ايللر اوچون ذخيره اولسون .حتتا باشقا اؤلكه لردن آليب انبار ائله مك له  او ايل لرده خلقي آجليق دان قورتارين !"

يوسف ين بو گؤستَريشي و فرعونون اونا اولدوغو محبت و سئوگي سي ، باعيث اولدي كي يوسف زيندان دان قورتولدي و ميصرين بوتون خزانه لري و آنبار لاري اونا تاپشيريلدي تا بو قورخونج دوروم اوچون بوتون بيليك لريني ايشه آپارسين .

زليخادا آچيق آيدين اؤز گوناهيني و عشقيني بوينونا آلاراق، يوسف ين پاك اولدوغونو خاطير لادي ودئدي :

" من اؤز نَفْسيمي تقصير كار گؤروب يوسفه هله ده عاشيق اولدوغومو آنلاديرام . او هئچ واخت بير گوناه ايشله ميشدي." 

آيلار ايللر كئچيب گئده رك ميصرين عزيزي اؤلوري و پادشاهليق يو سفه يئتيرديك ده قيت ليق ايللري ده باشلانير .

چوخلي اؤلكه لرده قيت ليق اولدوغو كيمي  كنعان دا ايسه قوراقليق اولوري و آرپا بوغدا تاپيلمادان ، آجليق و حشتي اوراني دا گؤتوروري.  حضرت يعقوب " بنيامين " دن باشقا او بيري اوغلانلاريني ميصره يوللايير تا كروانلا گئديب اوردان تاخيل آلسين لار.  يو سف ين قارداش لاري اونو تانيماسالاردا يوسف اونلاري تانير . آنجاق هئچ بير تانيش ليق وئرمه دن اوست اؤرتولو حالدا  اونلارين يئر يوردونو سوروشوب آتاسي يعقوب و قارداشي بنيامين دن ده خبر توتوري .  يوسف ين اَمري نن مأمور لار اونلارين يوك ياپيني آرپا بوغدا نان قالاياراق اون سگگيز گونلوك بير يولو گئري ده قويوب كنعانا چاتير لار. دوه لرين يوكونو آچيب بوشالتديقدا گؤرورلر كي اونلارين وئرديك لري بوتون قيزيل گوموش لري ده قايتاريب لار.

بير سوره سونرا كنعان دا آذوقه قورتولاراق يئنه ميصره گئتمك مجبوريتينده ايديلر كي يولا دوشمه دن حضرت يعقوب ون ائولادلاري دئيير لر:

" ميصرين پاديشاهي بيزدن ايسته ييب كي بير داها گئنه اورا گئديرسك ،بنياميني ده اؤزوموز له آپاراق .بو ايش ده نه سير وارسا بيز كي آنلاميريق .آمما يقين كي بنياميني آپارماساق پادشاه اوچون بؤيوك بير توهين ساييلاجاق ."

حضرت يعقوب كي يوسف ين قضا قَدَري اونو ن گؤزلريني نوردان سالميشدي حوزون لو حالدا دئدي :

" يوسفي قوردا وئرديك دن سونرا ، سيزه بير داها اينانجيم قالماييب دي . "

اونلار يالوار ياخار و التماس ائده رك بنيامين آياقيني ايره لي قويوب آتاسيندان ايذين ايسته دي كي خلقه آذوقه يئتيرمك اوچون اولورسادا ، بو سفر رضايت وئرسين .

حضرت يعقوب تانري يا توكّل ائده رك بوتون ائولاد لاريني بؤيوك بير كروانلا يولا سالدي.

يوسف دوغما قارداشي بنياميني گؤره رك اونو ديله توتوب دئدي :

" ائولي مي سن يا سوباي ؟ "

_ " ائولي يم و اوچ اوغلوم وار. بيري نين آدي قورددور بيري ايسه قان، اوبيري ده كؤينه ك . يوسف قارداشيمين خاطيره سيني ديري ساخلاماق اوچون بو آدلاري اونلارا قويموشام .آخي من هله ديل آچماميشديم كي يوسف آدلي بير قارداشيمي قورد يئميشدي ! "

يوسف بو سؤزلري ائشيدجك گؤزلري ياشاردي و اؤزونو تانيتديراراق آتاسي يعقوب ون احواليني سوروشدو :

" آللاهين مرحمتي نن اؤلوم دن قورتولاركن گؤردويون كيمي ساغليغيم يئرينده دي. آنجاق گؤيلوم ايستير كي اونلار گئتسه لرده سن قالاسان تا بيرگون بير ليك ده آتاميز حضرت يعقوبون گؤروشونه گئده ك . بو ايش اوچون بير فيكريم وار كي سنه دييه جه يَم . "

بنيامين دئدي :

" قارداش لاريميز آتاميزا سؤز وئريب لر كي من سيز قاييتمايالار . اگر آتام مني گؤرمه يه و سسيمي دويمايا يقين بيل كي مومكون دي باشينا بير بلا گله !"

يوسف آمما اؤز بيلدي ييني ائله دي و قارداشلاري نين كرواني يولا دوشه رك بير قيزيل تاسي كي بوغدا پيمانه سي ايدي " بنيامين " ين اشيالاري ايچره گيزلت دي. كروان يولا دوشه رك مأمورلار او تاسي بنيامين ين يوكون دن چيخاراراق توتوقلو حالدا  اونوقصره آپارديلار . يعقوب ون ائولاد لاري نه قَدَر التماس ائتدي لر كي بيزيم هامي ميزي توتوقلايين آمما تكجه بنياميني آزاد ائدين هئچ نتيجه وئر مه دي . آنجاق يوسف ،ميصرين عزيزي اولاراق آتاسينا بو مضموندا بير مكتوب يازدي :

" بنيامين ين اوغورلوق تؤهمتي اوزره  گوناهي اورتايا چيخينجا قصرده ساغ و ساليم  ياشاركن سوچو اولماز سا اونا هئچ بير ضرر توخونموياجاق دير !"

حضرت يعقوب دا او مكتوبون جوابيندا بئله بير نامه يازديراراق آلتيني مؤهور له دي و وئردي قاصيده كي تئزليك له ميصره يئتيره :

" آللاهين مهربان و باغيشلايان آديله . بو نامه يعقوب دان دير كي اسحاقين اوغلودور و ابراهيمين نوه سي . جدّيم ابراهيم ، نمرودون اَلي ايله اودا آتيلدي آمما آللاهين لوطفو جهنمي اونا گولوستان ائتدي . بيل مه لي سن  كي بيز لر ائله بير سوي دانيق كي بو تؤهمت لر بيزه ياراشماز.  ائولاديم بنياميني منه قايتاركي يوسف ين فراقي منه بس دير... "

يوسف آتاسي نين مكتوبونو گؤردوك ده كدر له نَرَك كؤينه ييني چيخاريب وئردي قصرين قاصيدينه و دئدي :

" آتيني وار گوجونله  قوووب بو كؤينه يي حضرت يعقوبا يئتير و بنيامين ين گوناه سيز اولدوغونو سؤيله . هابئله حضرت يعقوب و ائولادلاريني ميصرين قصرينه قوناق چاغير . "

حضرت يعقوب ميصرين فرعوني يوللايان بوخچاني آچاراق ، يوسف ين اييي فضاني بورودو و كؤينه يي اؤپوپ گؤزلري اوسته قوياراق ، گؤزلري نورلا دولدي وقارانليق  گؤردويو دونيا بير داها بيله سينه ايشيقلاندي. حضرت يعقوب بيلدي كي يوسف ديري دي و ايندي ميصرين عزيزي اولاراق بنياميني ده مصلحت اوزره اوردا ساخلاييب .

يعقوب بوتون عائيله سي له يولا چيخيب ميصرين سارايينا چاتديقدا يوسف ين باشيندا شاهليق تاجي گؤروب هامي ليق لا اونا حؤرمت ائده رك يوسف بير يانليش ليق ياپاراق آتاسي حضرت يعقوب ون آياغينا دورمادي . بورادايدي كي يوسف اوشاقليق دا گؤردويو يوخونو يادا ساليب اؤز عائيله سي له گؤروشه رك بوتون ميصرده شن ليك ضيافتي وئريلدي .

آمما حضرت يوسف دن بؤيوك بير سعادت اسير گندي و اودا بوكي جبرئيل يوسفه نازيل اولوب اوننان ايسته دي اووجونو يوموب آچسين . يوسف بو ايشي گؤرجك ايشيل – ايشيل پارلاق بير نور گؤردو كي بارماق لاري آراسيندان شعله چكه رك بير گؤز قيرپيميندا گؤي اوزه رينه گؤتورلن دي .

يوسف بو ايشين سَبَبيني سوروشاركن جبرئيل دئدي :

" او نبوّت نوري ايدي كي بير يول زيندان دا آللاها توكل ائتمه دن و ساقي يه ائتدي يين رَجادن اؤتور و بير ده آتان حضرت يعقوب ون احترامينا آياغا دورماماغين اوچون سن دن آليندي و قارداشين " لاوي " نين ووجودوندا قرار تاپاجاق دير ."

بئله ليك له اولو تانري " لاوي " ني اؤز مرحمت لري له مقدس لش ديره رك بوتون بني اسرائيل پيغمبر لري و موسي اونون سويون دان ساييلير لار .

آنجاق آللاه تعالانين يوسفه اولدوغو محبت يئنه ده اسكيلمه دي . اوراجان كي حتتا يوسف بير گون زليخاني پوزقون ، يورقون و سولغون حالدا گؤره رك اونا دئدي :

" بو عشق آتشي  ندير هله من آنلاميرام ! امما بيل كي  نه چكيرسن ائتدي يين معصيته خاطير دير . "

زليخا بو سؤزدن اوزوله رك چوخ قوصصه لي حالدا دئدي :

" بير گوناه وارسادا او گوناه عشقين گوناهي دير نه منيم . سنين سئوگيين اوزره دير كي بير عؤموردي يانيب ياخيليرام و او اوزدن  ده جوان ليغيمي بو تئزليك ده ايتيرميش اولموشام . عشق اگر گوناه ايميش سن دييه ن و من ده اينانان بيرجه تانري ندن اينسانلار دويغوسوندا اونا بئله بير بؤيوك يئر وئريب دير.  من گوناه مُبتَلاسي يوخ بلكه عشق مبتلا سي يام . اگر من نَفسي مين اسيري اولسايديم باشقا بير يوللارلا او آتشي سؤندوره رديم ! نييه كي هله بيلمه دي يين بير سيروار اودا بو كي ميصرين عزيزين ده ،او كي هئچ يوخ ايدي كيشي ليك و جينسئل ليك قابيليّتي ايدي .من اونا بير قادين يوخ بلكه بير كوله ايديم و بو گونه جان حقيقتي گيزلت مك زوروندايديم . آمما سنه اولان  عشقيمه خاطير، هله ده بو گونه جان باكيره ليغيم يئرين ده دير .  عشقي آنلاماق چوخ چتين دير و سئومك ، تكجه بير جينسئل دويغو دئييل كي اونون اوزون دن، عاشيق لر مذمّت اولونا .  عشق ، يانيب توتوشماق و واله اولوب دويغولارلا تك باشينا ياشاماق  كيمي بير زاد دير. عشق ،  شايد ده بير افسون دور و سؤزصؤحبتي اونو باشا دوشمه ين لر اوچون بير اويدورما ناغيل.عشقي بيلمه ك اوچون عاشيق اولماق لازيم دير .  "

يو سف درين دن دوشونه رك زليخايا دئدي :

" من دن ايسته يين ندير ؟ "

" سنين عشقين اوزره تالان اولموش عؤمرومو ن گئري دؤنمه سين ايستيره م ."

يوسف اوزونو تانري يا توتاراق بوتون ايماني له تانري يا دوعا ائده رك عشقين نه اولدوسونو باشا دوشمه ك و زليخانين يئني دن جوان لاشماغين ايسته دي .

آللاه تعالا يوسف ين جانينا عشق قيغيلجيم لاريني سالاراق ، بير آن اولورسادا حيسّ ائتدي كي زليخاني گؤرمه دن حياتي مومكون دئييلي وبو اوزدن  ائله حيس ائتدي يي عشق ايله، دؤنوب زليخايا باخاركن اونو ن بير داها جوان لاشماسين گؤروب اونونلا ائولنمك قرارينا گلدي .

يوسف فاني دونيايا گؤز يوماركن بوتون ميصر ائل لري اونون مطهر جيسمي نين هاردا قويلانماسي اوچون تارتيشاراق نهايتده قرار بو اولدو كي مرمر داش دان بير تابوت دوزه لسين و اونو نيل چايي نين اَن درين ليك لرينده دفن ائتسين لر . تا بئله ليك له اونون مقدس ووجودونون بركتي بوتون تورپاق لارين محصولونو آرتيرا و تانري نين اونا اولان محبتي بير كؤلگه كيمي ابديّته  قَدَر،

نيل چايي نين اطرافيندا ياشايان ائل لرين باشي اوستونده اولا.نييه كي  او گونه جان هئچ بير پاديشاه ، يوسف قَدَر آراميشه ، باريشا ، اينسانليقا و اينسانلارين سعادتينه قييمت وئرمه ميشدير.

 

    دانلود : متن pdf    قرآن ناغيل لاري : يوسف و زليخانين داستاني

حضرت عیسی نین حیکایه سی - علیرضا ذیحق

   علیرضا ذیحق

 

 قرآن ناغيل لاري

 

 حضرت عيسي نين داستاني

 

آللاه تعالا " عمران " اوچون نيدا ائتديك ده كي تئز ليك ده بير ائولادين اولاجاق دي او  و خانيمي " حنّه" سئوينه رك نذر ائتدي لر كي اونو " بيت المقدس " ين خاديمي اولاراق بؤيودوب يئتيشديره لر . آنجاق اونلار بير اوغلان اوشاقي گؤزله ركن تانري اونلارا " مريم " آدلي بير قيز وئرير. آمما يئنه ايلقار لاريني اونوتمادان هم مه شه مريمي بيت المقدس ده عيبادت محرابينداتانري يا دوعا ائتمه يه تشويق ائديرلر. مريم ، گنج ليك ايل لرينه چاتديقدا  پاك ليق دا و معصوميت ده ديللر ازبري ايدي و اوندا اولان زهد و تقوا دا كيمسه نين شوبهه سي يوخ ايدي . بير گون محراب دا بيرجه تانري يا شوكر ائديب اونون دونيا دا تكجه ياشاييش وبركت قايناقي اولدوغونو خاطير لاياراق ، آللاهين اَن مقدّس ساييلان ملاكه سي جبرئيل ، بير اينسان شكلينده مريم ين گؤزونه گؤروشوب دئيير :

" من آللاهين ائلچي سي اولاراق بير موشتولوق لا گلمي شَم و اودا بو كي سن چوخ چكمه دن بير اوغول صاحيبي اولاجاقسان كي ايندي يه جان دونيادا هئچ كيمين آللاه يانيندا او قَدَر عيزَّتي اولماييب دير ."

مريم توماراق دئدي :

" نئجه اولارمي كي بير باكِره دوغا بيله ؟ اودا من كي عؤمروم عيبادت ده و رياضت ده كئچه رك هئچ بير گوناه ايشله مه ميشَم و خياليم دا، هم مه شه تانري عشقي وار ايدي !"

جبرئيل" بؤيوك تانري هر ايشه قاديردي و سن نوطفه سيز بو آن دا حاميله اولوب صاباح سحر دوغاجاق سان !" دييه مريم دن ايسته دي كي صوبح اولمادان هامي نين تانيديقي هوندور بير قورو خورما آغاجي نين يانينا گئده .

" مريم " ين حاميله لي يي هاميسي دوققوز ساعات چكدي و بيت المقدس ين گون چيخان سَمتين ده اولان قورو خورما آغاجي آلتيندا ، اونو دوغوم سانجي سي توتوب عيسا ني دونيا يا گتيردي . مريم عائيله سي نه و بني اسرائيل خلقي نه، نه جاواب وئره جه يينه قالاراق ،عيسا ديله گليب دئدي :

" هئچ نه غم يئمه آنا ! تانري او قَدَر مهربان دير كي سني  هئچ بير آن دا تك قويماياجاق . آللاه تعالا بو معجزه ني باشارير سا سني قُوروماقي دا باشارير . دايانديقين سولموش آغاجا بير آن باخارسان اونو او قَدَر ميوه لي و يارپاق لي گؤره جك سن كي ايندي يه جان بو اؤلكه ده او جور بير بركت لي آغاج گؤرونمه ييب دير . آياقي نين آلتيين دان دا بير بولاغ جوشاجاق كي چاي اولوب آخاجاق دي. "

مريم بير آن باش قالديرديق دا ، يام ياشيل و ميوه لي بير آغاج گؤردو و يئره باخديقدا داشقين بير بولاغ . مريم اؤزونو بولاغ دا تطهير ائديب عيسا ني قونداق لادي و يولا دوشه رك عيسا دئدي :

" كيمسه سن دن سوروشور سا بو اوشاق كيم دن دي هئچ نه دانيشما و سؤيله كي اؤزون دن سوروشساز دييه ر ."

مريم ، عيبادت محرابينا قاييداركن اونون قوجاغيندا يئني جه دوغولموش بير اوشاق گؤره ركن ، بني اسرائيل  خلقي اونا آغيز تورشاديب تؤهمت و بؤهتان لار ياغديرارق دئدي :

" اونو من دوغموشام. آمما اوشاقين اؤزودي كي سيزه دييه جه ك كيم دي و گرچك لر نَدي. "

تانري نين امريله عيسا بئشيك ده ديله گليب دئدي :

" من تانري نين بنده سي يم كي آللاه تعالا منه " انجيل " كيتابيني باغيشلاياراق سيزين پيغمبريز اولاجاغام ."

خلق سوت اَمَر بير اوشاقين دانيشماسيني گؤردوك ده تانري يا سجده ائديب سوسوب دينمه دن مريم ين مقدس لي يي هر يئره ياييلدي و عيسا نين دوغوشو ايله بيرگه او قورو آغاجين يئني دن جان تاپيپ گؤيه رمه سي و اوردان بير بولاغين جوشماسي ، ديل لر ازبري اولدي.

عيسا اَته جانا گليب عادّي بير اينسان كيمي بؤيويه رك اَن بالاجا ياش لارين دان خلقي دوزيولا چاغيريب آللاه تعالا نين بويور دوقلاريني اعلان ائديردي. سونرا لار حضرت عيسا ائل اوباني گزه رك هاردا بير دردلي اينسان وارايدي اونا يارديم گؤسترمه يه چاليشيردي . عيسا نين اون ايكي جان يولداشي وار ايدي كي اونلار حوّاري آدلاناراق عيسانين رسالتينه ايمان گتيره رك بير آن اولورسادا اوننان آيريلمازديلار. مگر كي عيسا نين بويوردوغو بير مصلحت اوزره بير ايش داليجا گئده لر.

جماعت عيسا دان معجزه لر ديله ركن لاپ چتين آنلاردا كي گرك بير معجزه گؤستره ردي اؤلو لري ديريلديب خسته لره شفا وئريردي.

او يهودي لرين دين ده قويدوقلاري بدعت لري اؤز موعيظه لري نن سينديرماغا چاليشاراق ، بير پارا منفعت جيل يهودي لر كي ديني اؤزلرينه چؤره ك آغاجي ائديب اولمايان ظولمي خلقين حاققيندا ائديرديلر ، عيسا نان دوشمن چي لي يه قالخيب اونو آزار اذيت ائتمه يه چاليشير ديلار.

عيسادان سوروشاراق كي سن بو معجزه لره صاحيب اولاركن نييه اؤزون هم مه شه يوخسول لوق و چتين ليك چكير سن دئييردي :

" منجه دونيانين اَن بؤيوك لذّتي ، معنويت ده دير و معنويت ايسه تانري ني ياد ائتمك ده ، خلقين دردين غمين ياخين دان گؤروب اونلارين آجيلاريني پايلاشماق دادير كي من ده بو يولون يولچوسويام . منيم قوللوق چو م اَل لريم دير و آتيم كاليسكام آياقلاريم .  دؤشه ييم تورپاق دير و ياستيغيم داش . گئجه لري چيراغيم آي اولدوز دور و اَن يئمه لي خوروشتوم آج ليق . ائويم ده ،جان ائوي دير كي دولودور تانري نين قورخوسونان كي هر لحظه اونون عظَمتيني داها آرتيق دوشوندوك ده بو دهشت داها آرتير. پالتار لاريم كئچه دن دير و گئجه ني ياتديقدا ، تانري نين محبّتين دن باشقا بير دوشونجه م يوخدور. بونلار لا بئله من دونيادا ، اؤزوم دن چوخ، هئچ بير زنگين و خوشبخت آدام تانيميرام ."

عيسا دان سوروشورلار نه اوزدن ائولن مير سن كي دئيير :

" اينسانلاري ناشوكور گؤردوك ده بو ايش دن واز گئچيره م. نييه كي اگر ائولاد صاحيبي اولورسام و او ديري قاليب بوي بوخون آتيرسا ، باشلاياجاق باشقالاري تك يئر اوزونده فيتنه ائتمه يه و اگر اؤلورسه ده عؤمرومون سونوناجان گرك دير غمه و ماتمه دالام . بونلار لا بئله يئنه منيم ايختيياريم تانري دا دير و او بيله ن هر زاد دان ياخشي دير. "

حضرت عيسا 33 ايل ياشاياراق بركت لي عؤمرونون اَن چوخونو تانري نين وحي ائتدي يي " انجيل " ين قوتسال آيه لريني خلقه آچيقلاماقلا كئچير تسه ده جماعته ايبليسين شررين دن دانيشيب اونلاري قوروماغا چاليشير دي.

حضرت عيسا كور لارين گؤزونو آچيب جوذام توتموش آداملارا شفا وئرمك له ، گونو گون دن عمل لري نن و سؤزلري نن خلق ايچره نوفوذو نو آرتيرير دي. بو اوزدن ده او يهودي لر كي منفعت لريني خطرده گؤروردولر چئشيد لي توطئه لره باشلايير ديلار . عيسا بئله نكي آداملار لا راسلاشاركن دئييردي :

" من تانري نين ايذني له اؤلولري ديريتديم ، كورلارا شفا وئرديم و چوخلي خسته ليك لره غلبه ائتديم آمما هئچ واخت ائده بيلمه ديم بعضي اينسانلارين حماقتيني كي دونياني فقط حسادت ده، نيفرتده وپول دا پارادا آرايير ديلار ايصلاح ائده م . دونيا بير بَزَك لي عجوزه دير كي مين لر قيليقا گيريب هر گله نين گليني اولاراق آخيردا هاميني اؤلدوروب دي. اوننان سوروشساز كي ايندي يه جان نئچه اَره گئديب دي حتتا سايي دا اَلين ده يوخ ايدي. واي اونلارين حالينا كي ياشايير لار و دونيانين عاشيقي اولاراق يئنه اوننان وفا اومور لار. "

او گئجه كي قرار ايدي عيسا صاباحي اؤز خاچيني داشي ياراق صليب اوسته جان وئره ، حوّاري لرينه دئيير :

"صاباح من گؤي لره عروج ائديب يئر اوزون دن آيريلاجاغام . آنجاق اونون كي ايماني چوخ دور و تانري نين شَفَقَتينه اوره ك دن اينانيب اؤز ريضاسي نان ائله يه بيله ر منيم سيمام دا خاچا ميخلانا ."

بوتون حوّاري لر بو ايش اوچون حاضير آماده اولاراق ، عيسا بيريني سئچه ركن دئدي :

" بو جمع ده سيز لردن بيري كي هاميدان چوخ راضي ايدي صليبه چكيله ، سحر اولجاق مني هاميدان تئز داناجاق !"

عيسا او سون گئجه ، آخير شامي حوّاري لر له يييه رك اونلارين گؤزلري اؤنون ده گؤيه يوكسه له رك سمايه عُروج ائتدي.

صاباحكي گون همان حوّاري كي هم اؤز آرزوسو ايدي و هم تانري نين ايسته يي ايدي ، چئهره سي و قييافَتي عيسا شكلينه دوشوب دوشمن لر اَلين ده صليب ده جان وئردي.

بئله ليك له عيسا اؤلمه دن اوّل گؤي لره يوكسه لدي و مسيح آدي مقدس بير كلمه اولدي تانري يا ايماني اولوب اونو سيتاييش ائده ن لره . حوّاري لر عيسا ني گؤي اوزره گؤزدن ايتيرمه دن ، اونون نورلا غرق اولموش پَشمينه پالتار لارين گؤردو لر كي وار گوج ايله يئره دوشدو . نييه كي گرك ايدي ملكوت دا كيمسه نين اَي نين ده، دونيا زينتي اولمايا يدي. 

 

قرآن ناغيل لاري  -  حضرت عيسي نين داستاني

قرآن ناغيل لاري : حضرت عيسي نين داستاني

عليرضا ذيحق
105 KB
PDF
آذري توركجه
آذري عرب اليفباسي
  Download - Yükləmək - دانلود كردن

یوا قلم ایشلمز - علیرضا ذیحق

یوخا قلم ایشله مز

حئکایه


علیرضا ذیحق

وبالی‌دئين‌لرين ‌بوينونا، شاه زمانی دولت أليندن كند اهـلـی بيـر يـــولـلـوق زارا گلميشدی. يالان سؤزدن فايدا يوخدور. دولت كتدیلری دارا قـيـسنـامـيــشدی اركـك سيزده دوغون ديشی سيزده. يــوخـا قـلم ايشلـه‌مـز. گؤزل‌آباد كندينده يئددی قونشو بير قازانا محتاج‌ايدی، هاندا قالسين هله دولته احسان خيرات وئرسين‌لر. كند اهلی، “گوروموز وار كفنی ميزده اولسون؟!” دئييردی. دولت ‌ده، “چوبانين گؤيولو اولسا قره سودان قايماق توتار” سؤيله‌ييردی. ايش لاپ پيـس‌ يـئره چكـميشدی. ولوله زلزله‌دن كپچميش‌ايدی. گونلرين بير گونو كتديلر ايپين اوجونو تاپديلار. ائل گوجو سئل گوجو. كتديلر توپلاشديلار. بؤرك‌لرين قاباغا قويوب اوتوردولار دوشونمه‌گه. بونلار بوردا دوشونمكده اولسونلار من سيزه خبر گتيرمك‌ده. ائله بو آندا گون نم هاردان چيخيركی دولت آداملاری دا يئتيريرلر .
كنـد اهلی ‌نين ايکی ‌گؤزو وار ايـدی بيـرينده بـورج ائله‌دی. بو قره او قره ‌لره بنزه‌مز ايدی. هاميسی شرطی شوخومدا كسمك ايستيرديلر، كندين ميدانيندا بير سس دوشموشدو گل گؤره‌سن. سؤز واختينا چكر. ائله بو واختلار ايدی كی كتدیلر آز قالدی بوينوز چيخاردالار. نئچه نفر توفنگلی، زيرناچی بايرامين قول قيچيندان ياپيشيب باسديلار ماشينا. كتدیلر گليب اؤزلرينی تاپانا ايش ايشدن‌ كئچميش‌دی.
زيرناچی بايرامی آپارميشديلار. زيرناچی بايرام تویلاردا چاليب اوخوياندا، شاها تعريف دئمه‌ميشدی. كند اهلی ‌نين ايكی ألی اولدو بير باشی. نئيله‌ سينلر نئيله‌ مه سينلر دوشدولر يولا. آز گئتدیلر چوخ گئتدیلر بير قدر يول گئتديلر. گئديب ضامن اولوب زيرناچی بايرامی حبس‌دن قورتارديلار. هاننان ـ گئژدن كنده قاييتماق ايستيرديلركی بيردن بيره، “يورغان ‌علی” دئدی: “همی تجارت همی زيارت، بوراجان گلميشيك گلين گئد‌ك بير مدرسه ‌نين ده تكليفينی سوروشاق. دئيه‌سن آغلامايانا ممه يوخدو..” آخشاما ياخين‌ يدی كی كند اهلی كور پئشمان قاييتديلار. آمما كور توتدوغونو بوراخمايان كيمی گؤزه‌ل آبادلی لاردا اوزدن گئد‌ن دئييل ديلر. گون ايله باتيب گون ايله چيخيرديلار. دولت اونلاری قاپيدان قوووردو اونلار باجادان گيريرديلر. آمما آدام گرك انصافينی آياق آلتينا قويمايا. كتدیلرين اوزو آياق داشی اولسايدی دولتين اوزو دوه ديزی ايدی. درد چوخدو ائشيدن يوخ. كتدیلرين ايشی سويوق دمير تاپداماغا چكميشدی. دولتده شيطان آتيندان أنميردی. كتدیلر دئديكجه دولت ‌ده دئييردی: “يای‌ وار قيش وار، چوخ ايش وار.”
دولت دئين ده اولدو، نه گـؤز‌ل آبـاد كندينـده مـكتب تيكيلدی نه‌ ده كندين اوچولموش ويرانا مدرسه ‌سی دوزه‌لدی. دولت مدرسه تيكديرمگه اوچ‌ مين متر توپراق كتدیلردن ايسته‌ييردی. سو اولمايان يئرده تيمم واجب اولان كيمی، كندين مسجديندن مدرسه عوضينه استفاده ائتمگه باشلاديلار. آيری بير يول دا يوخ ‌ايدی. آمما بودا چوخ چكمه‌دی. شرع بو ايشه يول وئرميردی. بئله‌ليكله مدرسه بير يوللوق تعطيل اولدو. شاگردلرین ده هره ‌سی بير يانا داغيلديلار. بيری گئتدی داوارا، بيری گئتدی…
اَيری اوتوراق دوز دانيشاق، هاننان-گئژدن دولت ‌ده رحمه گلدی. گؤز‌ل آباد-ا دا مدرسه تيكديرمگه سؤز وئردی. معارف رئيسی مدرسه تيكديرمك موشتولوغونو گؤز‌ل آباد-لیلارا وئره‌نده، كتدیلرين هاميسينی گولمك باسميشدی، اؤزـاؤزلرينه دئييرديلر: “ائششه گيم اؤلمه يونجا بيتينجه، يونجا سارالما توربا تيكينجه”.
آمما شيطان قولاغينا داش ـ تورپاق، يونجا ساراليب ائششك اؤلمه‌ميشدن قاباق دولت مكتب آچدی. گؤز‌ل آباد-لیلار سؤينجك‌لريندن دوه‌ کيمی اويناماغا باشلاديلار. زيرناچی بايرام‌ دا قورخمادان ائله زيرنا چالدی كی دؤردونجو گؤيون ملك‌لری قولاق‌لارين توتاـتوتا آلتينجی گؤيه اوچوب زيرنا قورتولانا قدر اورادا اجاره نشين اولدولار.
قديمدن دئميشلر، “دوه اويناياندا قار ياغار” ائله‌ده اولدو. زيرنا قورتولا قورتولدا خبر گلدی ‌كی مدرسه‌ نين معلمی گليـر. ممـه يئيـندن پپه يئيه‌نه قدر باشماقلارين قولتوقلارينا ووروب باشلاديلار كند بويو قاچماغا. كتدیلرين بعضی ‌سی ائله قاچيردی كی ائله بيل طلبه أليندن كئفلی قورتولوب. هاننان ـ گئژدن آغا معلمه چاتديلار. سلام وئريب جواب آلان خوفوندان قورودو. گؤز‌ل آباد-لیلار ياغيش‌دان قورتولوب دامجیيا راس گلميشديلر. هره باخيردی او بيری‌سينين اوزونه. “يورقان علی”-يه پيچاق وورسايدين قانی چيخمازدی. زيرناچی بايرامين زيرناسی آغزيندا قوروموشدو. گؤز‌ل آباد-لیلار دوشاب آلميشديلار مربا چيخميشدی. كتده كيمسه معلمين ديلينی قانميردی. هامی معلم ايله لال اويونو كيمی دانيشيرديلار. آخی اونلارين هئچ بيری فارسجا دانيشماغی باشارميرديلار…
آیلار ايدی گؤز‌ل آباد-ليلار ايش ـ پئشه‌لرين بوراخيب معارف اداره‌سينه يول دؤيوردولر. زيرناچی بايرام معارف اداره‌سينه گيريردی يورقان علی چيخيردی. يورقان علی گيريردی زيرناچی بايرام چيخيردی. تاكی معارف رئيسی سؤز وئردی فارس معلمينی دگيش ‌سين. معلمی دگيشه‌ نه ‌جك معارف رئيسی اؤزو اوننان تئز عوض اولور. هر نئچه گوندن بير، يئنی بير رئيس تشريف گيتيرير او بيری رئيس تشريف آپارير. آمما گـؤز‌ل آبـاد-لـيلاردا اوزدن گئتميرلر. اوقدر معارف اداره‌سينه يول دؤيورلركی بوتون معارف اهلی اونلاری تانير. حتی ائشيتديگيمه گؤره آخيرلاردا، زيرناچی بايرام زيرنانی بوشلايير و يورقان علی ايله بيرليكده اكابر كلاسينا گئتمگه باشلايير‌. آخی اودا ياواش ـ ياواش ائل دردينی بوراخيب شاه دولتينده، رئيس اولـمـاق فـيـكـريـنـه دوشــموشـدو..

سون
1359

عاشیق ماهنیسی

 

عاشيق ماهني ‌سي

عليرضا ذيحق

 چوخ كئچميش لرده كي هله اينسانلار موسيقي نين نه اولدوسونو بيلميرديلر، دلي قانلي بير گنج اوغلان ياشاييردي كي بير گون كؤنلونده، سئوديگي گؤزل بير قيزين قارا گؤزلرينده كي پاريلتي ني دويوب دوشونجه سينه بئله نكي بير آنلاشيلماز سورغو اياق قويور: »ندن ديركي سئوگيلي لر آيريليق دان يانديريجي آجي حيس لره دالاركن اوره ك لري آليشيب يانير آمما سؤندورمه يه ويصال دان باشقا بير مرهم تاپيلمايير؟«

درين دويغولار و دوشونجه لر بو سو آل اوزره حياتيني قارالداركن بير آن گؤزلريني گؤيه تيكيب يوزلرجه اولدوزون آي ايشيقيندا پارلاماسي، اونلارين آليشان اوره ك لري نين مشعل كيمي يانديق لاري اونو كدرلن ديريب داها بير سورغو فيكرينه گلير: »من كي ايستك لي سئويملي ياريمي گؤرمه يينجه اوره ييم بير كؤز اولوب آز قالير كوله دؤنه، ندن دير كي اولدوزلار بو قدر يالنيزليق چكيب ويصالا قووشمادان يانا ـ يانا سايريشيب ايشيق ساچيرلار اؤزوده كوله دؤنمورلر؟ بو ايش ده حتماً بير سير واردير كي اولدوزلار عشق اودوندان يانسالاردا سؤنمه دن ازل دن ايندي يه جان دايانيب‌لار!«

گنج اوغلان اؤزونو اولدوزلاردان خوشبخت بيليب دئدي: «سئوگيليمه چاتاركن اوره يي مين اودو سؤنوب يانيقلي كؤنلومه بير سرين سوسپيله جك. آمما اولدوزلار دونيا بويو عشقي ياشاييب آلاولار ايچره يانمالي و آيريليقين چكيلمز آجي سينا دؤزمه لي ديلر.»

گنج اوغلان سحر اولدوقدا سئوگيلي سينه عشقيندن و صوبحه جان نه لره دوشوندويوندن سؤز آچدي و ساچي بورما قارا گؤز قيز دئدي: »من ده سن كيمي بير گئجه كئچيريب و مني سئويرسن سه گرك دير بو سيرّي آچيب بوتون محبت له آليشان قلب لره تحفه وئره سن! آمما دونن گئجه من آيين پارلاق ايشيغيندان  ذوقا گلن قوش لارين نغمه سيله يوخويا گئتدي ييمه گؤره حتماً كي بو نغمه لرده گيزله نن كور بير دويون واردير. منجه اولدوزلار بو آجي ايله آليش سالاردا اونلاري آياقدا ساخلايان طبيعت ده كي نغمه لرديلر. سن اووا چيخيب نغمه لري اوولاماق ايچون بير يول تاپمالي سان!«

او، دلي قالي گنج ايگيت ائه‌رته‌سي گونو بير باغا گئديب قوشلارين نغمه سيني اوولاماق ايسته دي. آمما نغمه لر او قدر سئحيرلي ايديلر كي گؤزه گؤرونمه دن چاغلاييب آخيرديلار و اوولاماق لاري مومكون اولموردي. آمما سئوگي سينه وئرديگي سؤزو بير تهر يئرينه يئتيرمك ايچون سونكي گون گونش هله داغلار آرديندان بويلانيب دونيايا نورجالامادان اوّل، يئددي گون لوك آذوقه، چئشيدلي تورلار و كماني ايچون يوزلر اوخ گؤتوروب گوللو چيچك لي گؤزل بير باغا گئتدي. باغا چاتديقدا او قدر يورقون ايدي كي آتي نين يهريني آچيب باشي آلتينا قويوب گوللو بوداقلي پيتراق بير قيزيل گولون كؤلگه سينه اوزانيب دينجه‌لمك ايسته‌دي. قوشلارين اوچوشونا داليب اونلارين چئشيدلي و سئويملي نغمه لرينه قولاق آسديقجا اوره گينده بير سرين ليك حيس ائديب شيرين يوخويا گئتدي. گؤزلريني آچديقدا بولبول لرين يئل دن يئين اوچوب سئوديك لري گوللره قونماسيني گؤره ركن. اونلارين اورك لريندن آخان قان اونو شاشديريب گؤز ياشلاريني توتا بيلمه‌دي.

باخديقدا گؤردو بولبول لر ائله اوره گه ياتيم نغمه لرله گوللره ساري اوچورلار كي تيكانلي بوداق لاردان هئچ قورخمادان كؤكس لري تيكان لارا تانقي ليب بير آه چكمه دن جان وئريلر. آمما يئنه باشقا بولبول لر اونلارين يئريني توتوب بو سئوگي اوغروندا كي نغمه لر و جان آتيش لاري بيتمك بيلميرلر.

بئله ليك له يئددي گئجه ـ گوندوز او باغدا قالير و آنلاييركي نغمه لري اوولاماق نه اوخ ايشي دير و نه تور ايشي. آنجاق بو مودّت ده گوروب تانيديقي هر بير وارليقي اوره ك تئل لري ايله دوياركن اونلارداكي گيزلي نغمه لري جان ائوينه قوناق ائديب آمما نه قدر چاليشسادا، ائشيتديگي مين لر نغمه دن بيريني زمزمه ائده نمه دي.

كور پئشمان سئوگيلي سي نين يانينا قاييديب اونون باخيش لارينا دالاركن دئدي: »من نه تكجه طبيعت ده بلكه گئجه نين سوكوتوندا ايسه چوخلي نغمه لر دويوب قوشلارتك بوغازيمين تئل لريندن آسيلسام دا تكجه بير نغمه ده اوره ييمدن جوشمادي! بونا گؤره گل بو سئودادان واز كئچيب بير سقفين التيندا ياشاماقلا، اوره ييميزده كي عشق اودونو ياشاداركن اونون يانديريجي آلاويني سؤندوره ك و دونيادا گؤردويوموز باشقا سئوگيلي لر تك قوشا قاري ييب حيات يولوموزو بيرگه دوام ائده‌ك.«

گول اوزلو آل ياناق سئوگيليسي گولومسه ركن گؤردويو بير رؤيادان سؤز آچيب قارا اوزون ساچلاريندان يئددي تئل آييريب اونا هديه ائتمك له دئدي: »بو تئل لري باغرينا باسيب دورنالارين اوچوشو ايله آغري داغينا يولا دوشوب اوردا كؤكي ريشه سي گؤي لره يوكسه لن بير آغاج آختارمالي سان. دونيادا هر نه نغمه وارسا او آغاجين كؤنلون دن قوپوب عطير كيمي كاييناتي و اوره ك لري بورويوب دور. آنجاق بوراجان هئچ بير اينسان، محبت دالغالاريله اونون چاغلايان نغمه لرينه لاييق اولمايينجا، تانري نين اينسانلارا او آغاجدان بير هديه سي اولماييب دير! سئوگي دولو كؤنول له او تحفه ني اوولاييب قاييتماغينا ايناناركن، يولونو يئنه گؤزله يه جه يم.«

گنج عاشيق، سئوگيلي جاناني نين تئل لريني قوتسال بير امانت كيمي اؤزو ايله داشي ياركن، آيلار بويو دورنالار آرديجا يول دؤيوب آغري داغينا چاتاركن، آغري دان و يورقون لوق دان آز قالا حياتيني ايتيرسه ده سينه لريندن قان فيشقيران بولبول لري يادا ساليب اؤزونه گوج وئردي. آغري داغيني آلت ويريب اوست چيخاركن، اونون زيروه سينده بولورلار تك آخان پارلاق بير شلاله گؤردو. جان آتيب قايالارا ديرماشاركن شلاله نين آخديقي اوجاليقا چيخدي. اورا چيخديقدا يوزلرجه چاغلايان دوم دورو بولاغ گؤردو و سئوگيلي سي نين دئديگي كيمي، گؤي لرده گؤي قورشاغي تك ريشه سالان آغاجي. دينجين آليب اؤزونو تاپاركن تانري نين عظمت لي وارليقي نا و اونون معجزه لرله دولو يارانيشينا حيران قاليب، باغرينداكي قارا تئل لري او آغاجين مين لر تئله آيريلان و يوزلر رنگه چالانبير جيلينه آسيب گؤزلري ايشيقدان ائله قاماشدي كي حيس ائتدي درين بير يوخونا گئتمه لي دي. باشيني يئره آتيب ياتاركن، رؤياسيندا آي دان يونولموش بولور قانادلي بير ملك گؤردوكي اونا ساري گلدي و نورلار ايچره گيزله نن بير هديه گتيردي. تحفه ني آلاركن گؤردو ايندي يه جان هئچ گؤرمه ديگي بير زاد ديركي اونون وارليقي كؤكي گؤي لره يوكسه‌لن‌آغاج‌دان‌دوغرولاركن سئوگيلي سي نين پارلاق تئل لريله بزه نيب دير.

أل لريني تئل‌لره وورماقلا مين لر نغمه نين جوشدوغو بير آن چكمه دي. شاشقين حالدا بو نغمه لردن لذت دوياركن، ايپك ساچلي او ملك گولوب دئدي: »تانري اينسانلارا سونسوز هديه وئرسه ده، بو تحفه ني اوره ك ده پاك سئوگي بسله ين عاشيق لرين حورمتي ايچون آداملارا ايتحاف ائدير. اينسانلار دردلري، كدرلري، يالنيزليق لاري و عشق آلاولاريني اونودماقا خاطير، بونون نغمه لري له آراميش تاپيب لذت لي يئني دويغولارلا حياتين آغير يوكونو، يونگول لت مه يه چاليشاجاق لار.«

گنج اوغلان ملك دن بو تحفه نين آديني سوروشاركن دئدي: »بونا هر ائل اوبا اؤز ديلينده بير آد وئرسه ده اونون گرچك آدي »ساز« دير كي اؤز وارليقي له اينسانلارين دانيشيق خزينه سينه يئني آنلاملارلا ايكي كلمه داها آرتيراجاق. اودا »عاشيق« و »ماهني« دير.

بو سازي سينه نه آليب درين ايلهاملار كؤنلونو ايشيق لانديراركن ائله سؤزلر و نغمه لر اوره ييندن و سازدا اوينايان بارماق لاريندان چاغلاياجاق كي هامي اينسانلاري واله و حيران ائده جك.

سنين عشقي نين صافليغي و ياشارليقي ايچون سنه و سندن سونراكي ساز چالانلارا »عاشيق« و سئوگيلي نين آدي ماهني اولدوغونا خاطير، ديلدن دوداق دان قوپان سئحيرلي و شعيرلي نغمه لره »ماهني« دئييله جك دير.«

گنج عاشيق جادولار قدر اينانيلماز اولان بو رؤيادان آييلاركن، باشي اوستونده داها كؤكي گؤي لره اوجالان آغاجي يوخ بلكه او آي تكين ملكين هديه ائتدي يي سازي گؤردو.

دلي قانلي گنج اوغلان يولا دوشوب يوردونا دؤنه ركن، سازي ايله و ماهني لاري ايله ائل اوبايا شن لي نغمه لر ايتحاف ائدير و سئوگيليسي، بير ملك كيمي اوناساري قاناد آچاركن اونا »عاشيق« دئييب باغرينا آلير.

ايكي سئوگيلي بير ـ بيرلرينه قاوووشاركن اونلارين عشقي ايله دونيادا ماهني ايله ساز چئشيدلي آدلارلا حيات تاپدي و شن ليك بير نسيم تك اوره ك لره كؤچوب اينسانلارين دويغولاري ايله سايسيز ـ حساب سيز موسيقي هاواسي، هاواني دالغالانديردي و بئله ليك له سئوگي دولو يانيقلي و دردلي اوره ك لره مرهم اولوب نسيل دن نسيله سئل تك جوشوب آخدي.

 

باشی بلالی دیلیمیز

علیرضا ذیحق   

 

 

                      

 

               

  باشی بلالی دیلیمیز 


                                              

 حئکایه

 

 

                   آرمود كالدي‌ يئمك‌ اولمور، هر سؤزو آچيب‌ دئمك‌ اولمور.آمما جهنم‌، من‌ دئيه‌جگم‌، باغيراجاغام‌ تا دنيا آگاه‌ اولسون‌كي‌ او اؤزاجلي‌له‌ اؤلمه‌دي‌. بلكه‌ اونو ملت‌ دردي‌ قوجالتدي‌، سارسيتدي‌ ياري‌جان‌ائتدي‌ و نهايتده‌ ايسه‌، تورپاق‌ ياخشي‌ آداملاري‌ اؤز طرفينه‌ چكن‌كيمي‌،اونو اؤز كامينا چكدي‌. اؤزوده‌ نامردجه‌سينه‌. بئچارا يامان‌ كيشي‌ايدي‌.خيرخواه‌ انسان‌ايدي‌. اونون‌ ناغافل‌ اؤلوموندن‌ چوخلاري‌ كدرلن‌سه‌ده‌چوخلاري‌ سئويندي‌. سئوينن‌لر ايسه‌، بدبخت‌چي‌ليك‌دن‌ اوآداملارايديلاركي‌ اونلارين‌ دردلرين‌ چكمكدن‌ بئچارانين‌ بير آن‌ ألي‌اولموردي‌.

                   يازيچي‌ايدي‌، شاعرايدي‌، عالم‌ايدي‌. «ناطق‌» ايدي‌. من‌ نه‌بيليم‌ بئله‌ بيرزادايدي‌. ياشي‌ يئتميش‌دن‌ آشسايدي‌دا، گون‌ اولمازدي‌ قلم‌ ـكاغاذي‌ اونون‌ ألينده‌ گؤرمه‌يه‌سن‌. او اؤله‌ن‌ گونو، جگريم‌ آز قاليردي‌ كباب‌اولا. صون‌ نفس‌لرين‌ چكه‌ ـ چكه‌، آداما ائله‌ گليردي‌كي‌ بو نفس‌ دئييل‌چكير بلكه‌ سن‌، من‌ و او ـ بونون‌ غمي‌ديركي‌ چكير.

                   دوغرودان‌ دا بئله‌ايدي‌. او ملت‌ يولوندا، خصوصاً بيز تورك‌لريولوندا، استغفرالله سيز تورك‌لر يولوندا جاندان‌ مالدان‌ كئچميش‌دي‌.بئچارانين‌ ائتديگي‌ وصيت‌لر باره‌سينده‌، وقف‌ ائتديگي‌ مال‌ ـ دولت‌لرحاققيندا نه‌قدر چوخ‌ دئسه‌م‌ يئنه‌ آز دئميشم‌. سيز اونون‌ محبتينه‌ باخين‌،بيزلرين‌ده‌ ناشوكورلوغونه‌، تفاوت‌ يئردن‌ ـ گؤيه‌دي‌. آجيغينيزا گلمه‌سه‌ بيزآذربايجانلي‌لار دوز يئييب‌ دوزدان‌ سينديرانيق‌. نئجه‌ دئيه‌رلر بيز هله‌ اونون‌قدريني‌ صونرالار بيله‌جه‌ييك‌.

                   او گون‌ يازيق‌ كيشي‌نين‌ ايستگيندن‌ ـ محبتيندن‌ بيري‌ ايله‌دانيشاركن‌ اوتانماز ـ اوتانماز دؤنوب‌ دئييركي‌: ـ «هئچ‌ بيليرسن‌ او بيزي‌ نه‌جور ايستيردي‌؟!» دئميشم‌: «يوخ‌! نئجه‌ بيه‌!» باشلاييركي‌: «او بيزي‌ چوخ‌ايستيردي‌ بير گؤزوده‌ يوخ‌ ايستيردي‌.»

                   قالميشام‌ كاف‌كي‌ نئجه‌ ياني‌ او بيزي‌ چوخ‌ ايستيردي‌ بيرگؤزوده‌ يوخ‌ ايستيردي‌. بيه‌ ايسته‌مگينده‌ قاش‌ ـ گؤزو اولار. بيه‌ من‌ اونوتانيميرديم‌! بير عؤمور قونشولوق‌ ائديب‌ دئييب‌ گولوب‌ دانيشميشديق‌!

                   من‌ اؤلوم‌ وصيتينه‌ بير آدام‌ اوزلو قولاغ‌ آسين‌ گؤرون‌ نه‌ دئيير:«تبريز اهلي‌ و آذربايجانين‌ باشقا شهرلرينده‌ ياشايان‌ انسانلارا بورج‌دوركي‌ فارس‌ ديلي‌نين‌ تبليغي‌ يولوندا جاندان‌ ـ مالدان‌ كئچسين‌لر. تا بئله‌بير فكر ايره‌لي‌ سورولمه‌سين‌كي‌، فارس‌ ديلي‌ آذربايجانلي‌لارا زور ايله‌تحميل‌ اولور. بلكه‌ هامي‌ بيلسين‌كي‌ آنا ديلده‌ دانيشماغي‌، آذربايجانلي‌لارعار بيليب‌ فارس‌ ديلي‌نين‌ ئويره‌ نمگينه‌ هوس‌ گؤستريرلر.»

                   آغا بيه‌ بوندان‌ ياخشي‌ سؤز!؟ اگر من‌ اوّلدن‌ فارس‌ اولسايديم‌اوندا نييه‌ اوتوز ايل‌ تهراندا قالاندان‌ صونرا، يئنه‌ آغزيمي‌ آچيب‌ دانيشانداهامي‌ بيليردي‌كي‌ من‌ توركم‌. اونون‌ آرزوسو بيز ملتين‌ ترقي‌سي‌ايدي‌. آرزوائديردي‌ او گونوكي‌، بير گون‌ آذربايجانلي‌ آنالار، آناديل‌ عوضينه‌اوشاقلارينا فارسي‌ ديل‌ ئويره‌ديرلر و بو خيرخواه‌ ايشه‌ده‌ قيزقين‌ هوس‌گؤستريرلر. تا گلن‌ نسل‌، تهراندا ياشايان‌ نئچه‌ ميليوندان‌ آرتيق‌آذربايجانلي‌ فهله‌ و كاسيب‌ ـ كوسوپ‌ كيمي‌، تهرانا گلنده‌ ديل‌ قانمازليقدان‌تهران‌ خيابانلاريندا آوارا ـ سرگردان‌ گزمه‌سين‌لر. گؤرون‌ او نه‌لري‌دوشونوردي‌ بير نه‌لري‌؟! گؤرون‌ او هارا فيكيرله‌شيردي‌ بيز هارا. آللاه‌اونون‌ قبريني‌ نورباران‌ ائله‌سين‌. او دنياسين‌ ايشيق‌ ائله‌سين‌. رحمت‌ليك‌برك‌ آدام‌ايدي‌. اونوتماميشام‌ او گونوكي‌ منه‌ دئدي‌: «دور گئدك‌ مرنده‌.اوردا بير كند وار آدي‌ «گلين‌ قيه‌». اوردا نئچه‌ طايفا واركي‌، آذربايجانين‌قديم‌ ديلينده‌ دانيشيرلار. ياني‌ مغول‌لار آذربايجانلي‌لاري‌ تورك‌ائله‌مه‌ميشدن‌ قاباق‌ بوتون‌ آذربايجان‌ ملتي‌، بو ديلده‌ دانيشيرديلار. داهادوغروسو فارسجايا ياخين‌ بير ديل‌دير. آدينا «هرزند» ديلي‌ دئييرلر. گئدك‌اورا بلكه‌ بير كتاب‌ يازديم‌.» دئديم‌: «گئدك‌»

                   دوشدوق‌ يولا. بير گون‌ صونرا چاتديق‌ اورا. بيز اورا چاتاناچورتوموز پوزولدو. سحرين‌ كله‌سيندن‌ ناهارين‌ ايستي‌سينه‌ قدر ايكي‌نفردن‌ چوخ‌ تاپيلمادي‌ او ديلي‌ بيلسين‌. ئوزلري‌ده‌ ايش‌دن‌ دوشموش‌قوجا. گرك‌ باغيراردين‌، چيغيراردين‌ تا بير زادي‌ اونلارا آنلاداردين‌.قولاق‌لاري‌ آغير ائشيديردي‌. دانيشماغادا حاللاري‌ يوخ‌ايدي‌.رحمت‌ليك‌ كدرلندي‌، تأسف‌لندي‌كي‌ بو گئنيش‌ ـ بولوش‌ دنيادا، تكجه‌ايكي‌ نفر قاليب‌كي‌ آذربايجانين‌ قديم‌ ديلين‌ باشاريرلار. اوتوردولارصحبته‌ ـ وحدته‌ ـ تا كي‌ ندنسه‌ رحمت‌ليك‌ ايله‌ سؤزلري‌ چيخدي‌.دوردولار جنگه‌ ـ فنگه‌. رحمت‌ليك‌ دئييردي‌: «يوخ‌! اولمازكي‌ اولماز.تاريخ‌ باشلاناندان‌ سيز ائله‌ بو تورپاقداسيز.» اونلار دئييرديلر: «بيزطالش‌لي‌ييق‌ و ايكي‌ يوز ايل‌ اولمازكي‌ بو تورپاقا گلميشيك‌.» رحمت‌ليك‌باغيريردي‌: «سيزين‌ ديلي‌نيز قديم‌ آذربايجان‌ ديليدي‌.» اونلارچيغيريرديلار: «بيز طالش‌لي‌ييق‌ و ديليميزده‌ طالش‌ ديلي‌دير. حتي‌ بيزيم‌فاميل‌لريميزدن‌ بيريده‌ بو آغادير. اوچ‌ گوندو طالش‌دن‌ قوناق‌ گليب‌.صاباح‌دا گئده‌جك‌!» خلاصه‌ ايش‌ پيس‌ يئره‌ چكدي‌ و بيز، كور ـ پئشمان‌تهرانا ساري‌ قاييتديق‌. يولدا رحمت‌ليگين‌ أليندن‌ قلم‌ ـ دفتردن‌ باشقابيرزاد گؤره‌نمزدين‌. نه‌ يئييردي‌ نه‌ ايچيردي‌ تكجه‌ يازيردي‌. يازديغي‌كتابي‌ من‌ صونرالار گؤروب‌، سئوينجيم‌دن‌ يئرده‌ ـ گؤيده‌ دورموردوم‌. نه‌باشي‌نيزي‌ آغريديم‌، رحمت‌ليك‌ او كتابدا، خلاصة‌ كلام‌ ثابت‌ائتميشدي‌كي‌ آذربايجانلي‌لار مغول‌ تؤر ـ تؤكونتوسو اولاراق‌ آذربايجانين‌قديم‌ ديلي‌نين‌، هله‌ده‌ آذربايجاندا رونقي‌ وار. و او ديل‌ ايسه‌، فارسي‌ديلي‌نين‌ لهجه‌لريندن‌ بيري‌دير. مخصوصاً «گلين‌قيه‌» دن‌ مثال‌لارگتيرميشدير.

                   رحمت‌ليك‌ او كتابدا، گؤرون‌ نه‌ گؤزل‌ سؤزلر دئيير:

ـ «آذربايجانلي‌لار هميشه‌ گؤزل‌ فارس‌ ديلي‌ و ادبياتي‌نين‌وورغونوايديلر. و بوتون‌ درباري‌ شاعر و يازيچيلاردا تورك‌ اولدوقلاريناباخماياراق‌ فارس‌ ديلينده‌ يازيب‌ ياراديب‌لار» من‌ دئيه‌نده‌ بيزيم‌ درديميزرحمت‌ليگي‌ اؤلدوردو سيز اينانميرسينيز. آمما آند اولسون‌ پيره‌ ـ پيغمبره‌،او وصيتينده‌ بوتون‌ وار ـ يوخونو، باغ‌ ـ زميسيني‌، كارخانا شركتيني‌ وقف‌ائديب‌ باغيشلاييب‌ او يولداكي‌ اؤزو او يولون‌ سارسيلماز يولچو سوايدي‌.اونون‌ يولودا، آذربايجان‌ مدنيتي‌ اوغروندا چاليشماقدان‌ باشقا، بيرزاددئييل‌دي‌.

                   درد چوخدي‌ ائشيده‌ن‌ يوخ‌! هر كمالين‌ بير زوالي‌اولدوغوكيمي‌، قورخوم‌ بودور چوخ‌ چكمه‌يه‌كي‌، انقلابين‌ قمه‌سي‌، اونون‌وقف‌ ائتديكي‌ مال‌ ـ دولته‌ده‌ ايليشه‌ و مصادره‌زاد اولا. آمما آللاه‌ اوگونوآپاريب‌ گتيرمه‌سين‌. بئچارا اگر ائشيده‌، قبيرده‌ده‌ راحات‌ قالانماز. بيرده‌سن‌ سايديغيني‌ ساي‌، گؤر فلك‌ نه‌ سايير. دوغرودان‌ يازيق‌لار اولسون‌ كي‌اونو ملت‌ غمي‌ اؤلدوردو، ولي‌ عزرائيلين‌ آدي‌ پيسه‌ چيخدي‌...

* * *

                   بندة‌ حقير يورقان‌ علي‌يه‌ فقير، بو سؤزلري‌ بير مسلمان‌وطنداش‌ آغزيندان‌ ائشيديرديم‌ و يانيليرديم‌ ياخيليرديم‌. ياري‌ يولدا چون‌قورخدوم‌ بئله‌كي‌ من‌ يانيرام‌ چوخ‌ چكمه‌يه‌جك‌ كولوم‌ چيخا، يورقانابورونمگي‌ روا بيلمه‌ديم‌. أل‌ ـ آتديم‌ كاغاذ ـ قلمه‌كي‌ ... البته‌ بير كلك‌ده‌ويرديم‌. اودا بوكي‌، او ايشله‌دن‌ فارسجا ـ عربجه‌ لغتلري‌ بير سؤزلوك‌واسطه‌سيله‌ ترجمه‌ ائتديم‌ تا يوخاريداكي‌ روايت‌ دوغرولدو.

1362

 

قالار خدیجه گورر نتیجه - علیرضا ذیحق

علیرضا ذیحق  

 حئکایه

                                    قالار خديجه‌ گؤره‌ر نتيجه‌

 

                 

  آتالارين‌ دئديگي‌كيمي‌ آدامين‌ بختي‌ ياتاندا حالوا ديش‌سينديرار. دوغروداندا بئله‌دير. منيم‌ده‌ دده‌مين‌ اگر عميم‌كيمي‌ وار ـ دولتي‌اولسايدي‌، ايندي‌ منده‌ اؤزومه‌ گؤره‌ بير آدام‌ايديم‌. آمماكاسيب‌چيليقين‌اوزو قره‌ اولسون‌كي‌ بيز گئتديك‌ كؤشن‌ده‌ سوموك‌سينديرماغا، عم‌اوغلوموز گئتدي‌ شهرده‌ درس‌ اوخوماغا. عم‌اوغلوموزاولدو معلم‌، بيز اولدوق‌ داباني‌ جيريق‌ كچل‌باش‌. نئيله‌مك‌دا هر كيمسه‌نين‌بير طالعي‌ بير بختي‌ وار. عم‌اوغلوم‌ معلم‌ اولان‌ گوندن‌ منده‌ معلم‌چيليك‌مشقينه‌ دوشدوم‌. آخي‌ ائشيتديگيمه‌ گؤره‌ آرزو ـ ديلك‌ مفلسين‌سرمايه‌سيدير.

                   بيز كار ـ كاسيب‌دا گرك‌ بير تَهَر سرمايه‌ميزي‌ ايشه‌ سالاق‌ يايوخ‌؟! ألي‌ أل‌ اوسته‌ قويوب‌ اوتورماقدان‌كي‌ ياخشيدير! بونا گؤره‌ده‌معلم‌چيليك‌ مشقينه‌ دوشَن‌ گوندن‌ تر ـ تله‌سيك‌ اكابر كلاسينا گئتمگه‌باشلاديم‌. گئجه‌لر يوخومدان‌ كسيب‌ باشلاديم‌ سواد اؤيره‌نمگه‌. خلاصه‌دؤرد ايل‌ سوموك‌ سينديراندان‌ صونرا ايكينجي‌ صنفي‌ بيتيرديم‌. آممادوزو بو دؤرد ايلده‌ نه‌قدر زور وئرديم‌ ايكي‌ كلمه‌دن‌ آرتيق‌ اؤيره‌نه‌بيلمه‌ديم‌. اودا بوكي‌ چؤره‌گه‌ «نان‌» دئيه‌رلر سويا «آب‌». عرض‌ اولسون‌خيتده‌كله‌ييم‌ نه‌ بوغوم‌ نه‌ اؤلدوروم‌ تازا آنلاميشديم‌كي‌ سواد اؤيره‌نمك‌يعني‌ فارس‌ ديلي‌ اؤيره‌نمك‌. بودا منيم‌ ايشيم‌ دئييل‌ايدي‌. ايش‌ايدي‌قضاايدي‌ ويراردي‌ بيردن‌ اؤز ديليمي‌ده‌ ياددان‌ چيخاردايديم‌، اوندا هامي‌دئيه‌ردي‌كي‌: ـ «گؤزه‌ل‌ آغا چوخ‌ گؤزه‌ل‌ايدي‌ ووردي‌ چيچك‌ده‌چيخارتدي‌» بونا گؤره‌ده‌ معلم‌چيليك‌ خيريندن‌ كئچيب‌ نه‌ دوه‌ سوتوايسته‌ديم‌ نه‌ ده‌ عرب‌له‌ گؤروشمگي‌. آللاه‌ هئچ‌ كسين‌ آرزوسونو گؤزونده‌قويماسين‌! منيم‌ده‌ آرزوم‌ گؤزومده‌ قالماسين‌ دئييب‌ بير خيرداجا نؤكرينيزوار باشلاديم‌ اونا سوت‌ ـ قاتيق‌ يئديدمگه‌كي‌ بلكه‌ تئزليك‌له‌ يئكه‌ليب‌،درسه‌ ـ مشقه‌ گئديب‌ اولسون‌ معلم‌. آمما بونودا دئمه‌لي‌يم‌كي‌ بالا ـ بالاعم‌اوغلومون‌ نابغه‌ اولدوغونا ايمان‌ گتيرميشديم‌. اوزده‌ عم‌اوغلوم‌ ايله‌ آرام‌اولماسايدي‌دا، دالدادا اونون‌ سواديندان‌ آغزيم‌ آچيق‌ قالاردي‌. ماشاءاللهائله‌ سوادلي‌ايدي‌كي‌ منيم‌ تك‌ سوادسيزلاين‌ قيامته‌ تك‌، ايشي‌ دئييل‌دي‌اونون‌ دانيشيقيندان‌ باش‌ چيخاردا. آللاه‌ اؤز آفاتيندان‌ ساخلاسين‌ماشاءالله ائله‌ غليظ‌ فارسجا ـ عربجه‌ كلمه‌لر ايشله‌ديردي‌كي‌ مسلمان‌ائشيتمه‌سين‌ كافر گؤرمه‌سين‌. عم‌اوغلومون‌ ائله‌ بو استعدادا صاحاب‌اولدوقونون‌ كؤلگه‌سينده‌ايدي‌كي‌ ترقي‌ پلّه‌لرين‌ بير ـ بير چيخيب‌معلم‌ليكدن‌ چاتميشدي‌ مديرليگه‌. عم‌اوغلوم‌ مدير اولان‌ گوندن‌ بري‌ داهاكنديميزده‌ آدام‌ تاپيلمازدي‌كي‌ اونا ايشي‌ دوشمه‌سين‌. چونكي‌ آللاهين‌بركتيندن‌ هر ائوده‌ بئش‌ آلتي‌ جوت‌ اوغول‌ اوشاق‌ تاپيلاركي‌ ايسته‌ر ـايسته‌مز گرك‌ مدرسه‌يه‌ گئديب‌ سواد اؤيره‌نه‌لر. سواد اؤيره‌نمگه‌ وامتحاندان‌ چيخماغادا نئچه‌كي‌ آللاه‌دا شاهددير، گرك‌ عم‌اوغلومون‌ بوغ‌ياغيسي‌ و چاي‌ پولوسو اونو دولمايا. يئنه‌ده‌ رحمت‌ قاباقكي‌ كفن‌اوغروسونا. سوروشاجاقسينيز نييه‌؟! عم‌اوغلوم‌ «مدير» اولان‌ گوندن‌اولوب‌ بيزيم‌ باشيميزا بير سياستمدار. اودا نه‌ سياستمداركي‌ سؤيله‌يير:«جمله‌ جهان‌ واقف‌ اولسون‌كي‌ بيزيم‌ ملت‌ يوخلويوب‌!» هارا يئتيريردايانمادان‌ فارسي‌ ديلي‌نين‌ نه‌قدر سركه‌دن‌ شيرين‌ اولدوغوندان‌ روايت‌لردئيير. كيمسه‌ده‌ ايسته‌يير: ـ «توركي‌ ديلي‌نين‌ نه‌ ايرادي‌ وار» دئيه‌ داها ايشي‌ياش‌دي‌. دوه‌ نظرم‌ بئله‌ گزه‌رم‌ ناغيلي‌دير. قلم‌ ـ مداد اونون‌ ألينده‌دير.بيردن‌ گؤردون‌كي‌ عزيز تبرليك‌ بالان‌، دؤرد ايلده‌ آنجاق‌ ائده‌ بيلدي‌بيرينجي‌ صنفي‌ بيتيرسين‌. جانيم‌ سيزه‌ دئسين‌كي‌ گونش‌ اوقدر باتيب‌چيخدي‌كي‌ خيرداجا نؤكريز أته‌ بويا دولدي‌. ياپيشديم‌ أليندن‌ آپارام‌مدرسه‌يه‌ يازديرام‌. كئچلين‌ توك‌دن‌ آجيغي‌ گلن‌كيمي‌ منيم‌ده‌ عم‌اوغلوموگؤره‌ن‌ گؤزوم‌ يوخ‌ايدي‌. داها چاره‌م‌ده‌ يوخ‌ايدي‌. منّت‌دن‌ كئچميش‌ايدي‌،منيم‌ اوغلوم‌ گرك‌ معلم‌ اولايدي‌. عم‌اوغلوم‌ مني‌ گؤره‌ن‌كيمي‌ آياغاقالخيب‌ عم‌اوغلولوق‌ احتراميني‌ يئرينه‌ يئتيردي‌. آمما دوزو ياخشي‌بيليرديم‌كي‌ پيشيك‌ آللاه‌ رضاسينا سيچان‌ توتماز. آللاه‌دان‌ گيزلين‌ دئييل‌سيزدن‌ نه‌ گيزلين‌، اوگوندن‌ بري‌ منده‌ باشلاديم‌ عم‌اوغلومون‌ بوغ‌ياغيسيني‌ يئتيرمگه‌. خيرداجا نؤكريزين‌ هوشوندان‌ ـ عقليندن‌ نه‌قدرتعريف‌له‌سم‌ يئنه‌ آزدير. ماشاءالله درسينده‌ اوقدر قاباغا گستميشدي‌كي‌دوزون‌ خبر آلاسينيز، بالا ـ بالا آز قاليردي‌ عم‌اوغلوسونون‌ يئرين‌ توتا.ائوده‌ نه‌ عيال‌ اونون‌ ديلين‌ باشا دوشوردي‌ نه‌ من‌. قاتيق‌ دوشاب‌ كيمي‌قاتيب‌ قاتيشيبديرميشدي‌. تومانا «شلوار» دئييردي‌ باشماقا «كفش‌»بورادايداي‌كي‌ ائششك‌ گتير معركه‌ يوكله‌. بونون‌ قارني‌نين‌ چؤره‌گين‌آنجاق‌ يئتيريرديق‌ هاردا قالسين‌كي‌ بيردانا ديلمانج‌دا توتوب‌ گتيره‌ايديك‌.داها گؤزلريم‌ چيخميشدي‌ كلّه‌مه‌. خيرداجا نؤكريزكي‌ بنده‌نين‌ آغازاده‌سي‌اولا، ائله‌ پوز ـ افاده‌ صاحابي‌ اولموشدوكي‌ گل‌ گؤره‌سن‌. أليني‌ آغدان‌قره‌يه‌ ويرميردي‌. دده‌سي‌ من‌ اولماسايديم‌ شاهليق‌ ـ تزارليق‌ ادعاسي‌داائده‌ردي‌. دوزو بيرگون‌ صبريم‌ توكه‌نيب‌ نه‌ يئييب‌سن‌ تورشلو آش‌.اوگوندن‌ بري‌ باشلادي‌ آدام‌ اولماغا. آمما دئمه‌گينه‌ عم‌اوغلومون‌ بو ايشدن‌خبري‌ اولوب‌ باشلاسين‌ داليمدا يامان‌ ـ يوغوزاكي‌ من‌ قولاقي‌ توكلويم‌.خيرداجا نؤكريزي‌ده‌ اؤيره‌تسين‌كي‌ من‌ ايله‌ دورسون‌ جنگه‌ ـ فنگه‌. بيرزامان‌ گؤزومو آچديم‌كي‌ بلي‌؟! يئنه‌ باشلاييب‌ اوتوزا «سي‌» دئيير أللي‌يه‌«پنجاه‌». ايسته‌ديم‌ آغزيمي‌ آچام‌ بير قولاق‌ بورماسي‌ وئره‌م‌كي‌، كنددن‌چيخيب‌ كندي‌ دانان‌ كيمي‌، بيردن‌ دئدي‌: «گلين‌ اويناماق‌ باشارمير دئييرائو أگري‌دير»

                   گؤزونوز پيس‌ گون‌ گؤرمه‌سين‌، أل‌ آتديم‌ آغاجا دوشدوم‌جانينا. ووركي‌ يورولاسان‌. كتاب‌ دفتر قالمادي‌كي‌ باشينا چيرپيپ‌ جيريق‌ ـويريق‌ ائتمه‌يم‌. رحم‌ زاد دا تانيميرديم‌. كَسسَك‌ آتانين‌ جاوابي‌ داش‌ايدي‌.باشينيزي‌ نه‌ آغريديم‌ اوگوندن‌ ياپيشديم‌ أليندن‌ آپارديم‌ كؤشنه‌.. ايندي‌اودا اؤزونه‌ گؤره‌ بير أكينچي‌دير. بيچين‌ واختي‌ ائله‌ ايشله‌ييركي‌ منده‌ اونون‌آياغينا يئتيره‌نمي‌ره‌م‌. داها ائله‌ آدام‌ اوزلو دانيشيركي‌ بير كلمه‌ «فارسي‌»آغزيندان‌ ائشيده‌نمه‌سن‌. آمما اودا منيم‌ كيمي‌ آرزو ائله‌ييركي‌ اوغلو معلم‌اولا. آللاهي‌ نه‌ گؤروبسن‌، قالار خديجه‌، گؤره‌ر نتيجه‌!

1360

 

فایتونچی - علیرضا ذیحق

علیرضا ذیحق

 

 

                       

                      فايتونچي‌

 

 

(حئکایه)

 

 

  جوان‌ قالديغينين‌ تكجه‌ رمزين‌ بئله‌ سؤيله‌يردي‌: ـ «من‌ سحرچاغلاري‌ «شاه‌» جماليني‌ دويونجا سير ائتمه‌سي‌ايديم‌ بئله‌ جوان‌قالمازديم‌. يوخودان‌ دوراندا اینسان‌ شاه‌ جماليني‌ زيارت‌ ائتسه‌ هئچ‌ واخت‌قوجالماز. من‌ بونو تجربه‌ ائتميشم‌!»

        تك‌ ـ توك‌ ساچينا دوشَن‌ آغ‌ دن‌لرده‌ اولماسايدي‌، بيرينجي‌نظرده‌ دئيه‌ردين‌كي‌ أللي‌دن‌ چوخ‌ ياشي‌ يوخدور. آمما اؤز دئديگي‌كيمي‌،دينمه‌ دانيشما يئتميش‌ ياشي‌ اولاردي‌. بير رنگي‌ سولموش‌ «پهلوي‌»بؤركوده‌ وارايدي‌كي‌ باشيندان‌ اوزاق‌ اولدوغونو كيمسه‌ گؤرمه‌ميشدي‌.ايشي‌ گوجوده‌ دوز اصوللي‌ بللي‌ دئييل‌دي‌. قوجالار اونون‌ بير زمان‌فايتونچي‌ اولدوغونو دئيه‌رديلر. «ييرمي‌بير آذر» ده‌ وئرديگي‌ مانورلارايسه‌ بونو گؤستريردي‌. هر ايلين‌ «ييرمي‌بير آذر» گونو فخردن‌ اونو يئرگؤي‌توتمازدي‌. «ييرمي‌بير آذر» گونلري‌ فايتونچي‌نين‌ دؤشونده‌ سايسيز ـحسابسيز مدال‌لار پاريلداياردي‌. مدال‌لارين‌ پاريلتي‌سي‌دا اونلارين‌ قيزيل‌ـ گوموش‌ اولدوغونو دؤرد آغاجدان‌ جار چَكردي‌. مدال‌لارين‌ هاميسي‌«شاه‌ بابا» سي‌نين‌ تحفه‌سي‌ايدي‌. «آريامهر» ارتشي‌نين‌ خيابانلاردا مانوروئرمه‌سي‌ همان‌ايدي‌ فايتونچي‌نين‌ دا اجل‌ سرعتي‌له‌ يئر عالمينه‌ نزول‌اجلاسي‌ همان‌. او بوگونده‌ هاردان‌ اولماليدي‌ بير فايتون‌ باش‌ باغلاياردي‌.آتلارين‌ قاشقاسيناجان‌دا شاه‌ عكس‌لرين‌ ياپيشديرمايينجا خيالي‌ دينج‌اولمازدي‌. فايتونادا اوچ‌ ـ دؤرد نفر زورنا ـ بالابانچي‌ مينديرمه‌گي‌ ثابت‌ بيرعنعنه‌ كيمي‌ هر ايل‌ دوام‌ ائده‌ردي‌. بالابانچي‌لار چالماقدا اولايديلار،فايتونچي‌دا خيابانلاري‌ دؤرد نالا چاپماقدا. خيابانداكي‌ او باشدان‌ بو باشادولو اولاردي‌ ارتشي‌لردن‌، ساواكي‌لاردان‌ و جماعتدن‌. گاهدان‌داكي‌ زورناـ بالابانچي‌لار ساكت‌ اولارديلار، فايتونچي‌نين‌ مدال‌لاري‌، آتلارين‌زينقيروولاريله‌ بيرليكده‌ «زينقازينق‌» سسله‌نرديلر. فايتونچي‌نين‌ فايتون‌اوزه‌رينده‌ شاهانه‌ بير ساياقدا شاخ‌ دورماسي‌دا ديل‌لر ازبري‌ايدي‌. جشن‌مراسمي‌ صونا چاتاركن‌، آمريكا سلاحينا بورونموش‌ فرمانده‌لر طرفيندن‌،فايتونچي‌نين‌ شأنينه‌، قالمايان‌ سؤزلر سؤيله‌نردي‌. ارتش‌ فرمانده‌لري‌ اونو«آذربايجان‌ناجي‌سي‌» و «شاهچي‌لارين‌ تاجي‌» آدلانديرارديلار. گونلرين‌برگونو فايتونچي‌يا پيچاق‌ ويرسايدين‌ قاني‌ چيخمازدي‌. دئمگ‌ ايله‌«ييرمي‌بير آذر» گونو عاشورايا دوشموشدي‌. آخي‌ عزا گونو اولدوغوناگؤره‌، شاه‌سارايي‌ «ييرمي‌بير آذري‌» جشن‌ توتماماق‌ مجبوريتينده‌قالميشدي‌. بودا «فايتونچي‌» يا برك‌ توخونموشدور. آز قاليردي‌ باغري‌چاتلاسين‌كي‌ اؤزونو ساخلايا بيلمير. تر ـ تله‌سيك‌ فايتوني‌ سازلاييب‌زورنا ـ بالابانچي‌لاري‌ دولدورور ايچينه‌. دئمه‌ جماعت‌ده‌ ايشي‌ آنلاييب‌غيرت‌ قانلاري‌ جوشسون‌. جان‌ اونون‌ جهنم‌ تاري‌نين‌. باش‌ياران‌قمه‌سي‌ايله‌ زنجيرووران‌ زنجيري‌له‌ فايتونچي‌يا نه‌ يئييب‌سن‌ تورشلو آش‌.اوگون‌ فايتونچي‌نين‌ آنادان‌ أمديگي‌ سود بورنوندان‌ گلير. مدال‌ ـنشان‌لاري‌دا تالان‌ اولور. آمما خبري‌نيز يوخدور خبردن‌كي‌ بو آخيرلاردااو آللاه‌ درگاهينا يالوارماقدان‌ لاپ‌ ياري‌ جان‌ اولموشدور. آللاهدان‌ اؤلوم‌ايستيردي‌ آللاه‌دا وئرميردي‌. داها فايتونچي‌نين‌ باشيندا بير قارا توك‌قالماميشدير. بير دري‌ اولموشدور بير سوموك‌. «شاه‌» ين‌ قاچماسي‌بئچارا كيشي‌ني‌ لاپ‌ سارسيتميشدي‌. بير ياندان‌دا انقلابچي‌لارقورخوسوندان‌ «شاه‌» شكيل‌لريني‌ يانديريب‌، تبرليك‌ ايچون‌ده‌ ائوينده‌بير شاه‌ عكسي‌ قالماميشدير تا سحرلر شاه‌ جماليني‌ زيارت‌ ائديب‌توك‌لري‌ آغارماسين‌. انقلابين‌ ايلك‌ گونلرينده‌، فايتونچي‌دان‌ضدانقلابچي‌ بيرده‌ اؤزوايدي‌. كور توتدوغون‌ بوراخمايان‌ كيمي‌،فايتونچي‌دا شاهچي‌ ليقين‌دان‌ أل‌ اوزه‌ن‌ دئييل‌دي‌. گئديب‌ مقبره‌يه‌ دخيل‌دوشوب‌ آغلاييب‌ سيزلاييردي‌. آللاها ـ «يا مني‌ اؤلدور يا شاهي‌ قايتار»دئييردي‌. انقلاب‌ هله‌ ظفر چالماميشديركي‌ اودا مُرادينا چاتدي‌. بير ـايكي‌ني‌ سايانا قدر عزرائيل‌ اؤزونو يئتيردي‌. شَهَره‌ جار دوشدوكي‌فايتونچي‌ اؤلدي‌. شاهپرست‌ ضدانقلابچي‌لار توپلاشيب‌، شكوه‌ وطنطنه‌ايله‌ آپاريب‌ قوجامان‌ بير شاهچي‌ني‌ تورپاقا تاپشيرديلار. قَبيرداشي‌سي‌نين‌ اوزه‌رينده‌ بئله‌ يازيلدي‌:

«قوجامان‌ شاهچي‌ و آذربايجان‌ ناجيسي‌ مرحوم‌ فايتونچي‌»

        اوگون‌ شاهچيلار عليهينه‌ چيخان‌ تظاهراتدا بئش‌ يوزه‌ياخين‌شاهچي‌ باشي‌ سيندي‌. نييه‌كي‌ «قوجامان‌ شاهچي‌» صفتي‌ فايتونچي‌نين‌اوزونه‌ دوشَن‌ سؤز اولسايدي‌دا اونون‌ «آذربايجان‌ ناجي‌سي‌» آدلانماسي‌لاپ‌ خلقه‌ آغير گليردي‌. مخصوصاً فايتونچي‌نين‌ اوزونه‌ دوشمه‌ين‌ بو سؤز«يورقان‌ علي‌» يه‌ بير اود قويموشدوركي‌ گل‌ گؤره‌سن‌. آخي‌ 1325-نجي‌ايلده‌ محمدرضا شاهين‌ آذربايجانا باسقين‌ ائتديگي‌ ييرمي‌بير آذر گونو،يورقان‌ علي‌نين‌ دؤيوشجول‌ آتاسي‌ ابراهيم‌ باققالين‌ آياقلاري‌، رستم‌فايتونچي‌نين‌ ألينده‌ نامردجه‌سينه‌ ناللانميشدير. صونرالاردا ابراهيم‌باققالين‌ جانسيز بدنيني‌ آتلارا باغلاييب‌ كوچه‌لرده‌ سوروتده‌ميشدي‌.فايتونچي‌، ييرمي‌بير آذرده‌ اولان‌ كوتله‌وي‌ قيرقين‌لارين‌ اساس‌اشتراكچي‌لاريندان‌ايدي‌. فايتونچي‌نين‌ ألده‌ ائتديگي‌ بو افتخارلارا گؤره‌ايسه‌، شاه‌ باباسي‌دا اونو اونوتماميشدي‌. اونون‌ كؤكسونو قيزيل‌ ـ گوموش‌مدال‌لارايله‌ دولدورموشدور. آمما سيزه‌ دئييم‌ شهرين‌ جماعتيندن‌كي‌،فايتونچي‌ اؤلن‌ گوندن‌ بري‌، عزرائيلي‌ يئرده‌ گؤيده‌ آختاريرلار. آخي‌ اونلاراؤزلرين‌، فايتونچي‌نين‌ عزرائيلي‌ اولماق‌ ايسته‌ييرديلركي‌ عزرائيل‌اونلاردان‌ زرنگ‌ چيخميشدي‌. ايندي‌ شهر اهلي‌نين‌ هر بيريسي‌، «دلي‌دومرول‌» كيمي‌ عزرائيل‌ آختاريرلار.

 

1360

اولدو وار دوندو یوخ - علیرضا ذیحق

علیرضا ذیحق

 

 

 

 

 

                         اؤلدو وار دؤندو يوخ‌

 

 

                                                             حئکایه

 

 

       قورد دومانليق‌ آختاران‌ كيمي‌ اوگون‌ده‌ ميدان‌شاهچي‌لارين‌ايدي‌. شاهچي‌لار خوي‌ ـ تبريز يولونو باغلاميشديلار.يولدان‌ كئچن‌ ماشينلاري‌ ساخلاتديريب‌ باشلاييرديلار سورغو سؤالا: ـ«شاهچي‌سان‌ يا خميني‌چي‌؟!» سونرا ماشينين‌ بور ـ بوجاغيندان‌ توتدوآدامين‌ توماني‌ناجان‌ باش‌ چكيرديلر. كيمسه‌ده‌ گول‌دن‌ آغير سؤزدئسه‌ايدي‌ ايشي‌ ياش‌ايدي‌. گليب‌ اؤزونو تاپانا قدر باش‌ گؤزوأزيلميشدي‌. لاپ‌ پيسي‌ده‌ اوراسي‌ايدي‌ كي‌ شاه‌ عكسي‌ده‌ او كس‌ده‌اولمايايدي‌. داها اونون‌ كي‌ قالميشدي‌ آللاها. ماشيني‌ كي‌ اودا چكيليردي‌هئچ‌ اؤزوده‌ بير دست‌ ياغلي‌ كتك‌ يئييب‌ بئش‌ ـ آلتي‌ آغاج‌ دا پياداگئتمه‌لي‌ايدي‌. عرض‌ اولسون‌ عزيز دوست‌لاريمين‌ قوللوغونا كي‌ بو هاي‌ ـكويده‌ بيزيم‌ده‌ فيليميز هندوستان‌ يادينا دوشدو. أللي‌ ـ آتميش‌ نفرييغيشيب‌ دوشدوك‌ يولا گئدك‌ شهرده‌ شاه‌ عليهينه‌ تظاهراتا. آز گئتديك‌چوخ‌ گئتديك‌ بيرآزجا يول‌ گئتديك‌. دئمه‌گينه‌ بيز بورادا گئتمك‌ده‌ اولاق‌،شاهچي‌لاردا او طرفده‌ يورقان‌ علي‌ني‌ قانا بلشديرمك‌ده‌. يورقان‌ علي‌نين‌اوّل‌دن‌ده‌ ائله‌ بو شاهچي‌لار لا سويو بير آرخا گئتمزايدي‌. قند كرخاناسيناهله‌ چاتيب‌ چاتماميشديق‌ كي‌ بيردن‌ بيره‌ يورقان‌ علي‌يه‌ توش‌ گلديك‌.أزيلمه‌ميش‌ يئري‌ قولاغينين‌ ديبي‌ايدي‌. حال‌ قضيه‌دن‌ خبريميز اولوب‌ قان‌گؤزوموزون‌ قاباغين‌ توتدو. گئري‌يه‌ دؤنمه‌ييب‌ باشلاديق‌ اوجا سسله‌شعار وئريب‌ ايره‌لي‌ گئتمه‌گه‌. بابالار دئيه‌ن‌ كيمي‌ يولچو يولدا گرك‌.شاهچي‌لاري‌ گؤرمك‌ همين‌ سسي‌ميز لاپ‌ گئتدي‌ گؤيه‌:

بيز بو شاهي‌ ناللاريق‌ائششك‌ كيمي‌ چوللاريق‌

بيز دئيه‌نه‌ باخماساجهنمه‌ يوللاريق‌

       ائله‌ بو آندايدي‌ كي‌ شاهچي‌لار يومولدولار. قازما ـ بئل‌ ألده‌دوشدولر جانيميزا. آمما بيزده‌ ألي‌ بوش‌ دئييل‌ديك‌. ألده‌ دَيه‌نك‌ قازمابئل‌لره‌ جاواب‌ وئرمگه‌ باشلاديق‌. ووركي‌ يورولاسان‌. يول‌ گليب‌ باشماق‌ييرتميشديق‌. اؤلدي‌ وارايدي‌ دؤندي‌ يوخ‌. شاهچي‌لارا بير اود قويدوق‌كي‌گل‌ گؤره‌سن‌. آمما آللاهدان‌ گيزلين‌ دئيل‌ سيزدن‌ نه‌ گيزلين‌، داها من‌بيلمه‌ديم‌ نه‌لر كئچدي‌. او زامان‌ گؤزومو آچديم‌كي‌ گؤردوم‌ اؤلوم‌حاليندايام‌. ائو آداميندان‌ توتدو بوتون‌ قوهوم‌ ـ قونشو دوزولموشدولردؤوره‌مه‌. داها الگيم‌ أله‌نيب‌ غربيليم‌ گؤيده‌ فيرلانيردي‌. «آللاه‌اوچونجودن‌ ساخلاسين‌» دئيه‌ اوزومو توتدوم‌ جماعته‌. هامي‌ بو سؤزدن‌گولومسه‌ييب‌ باشلاديلاركي‌: ـ «موشتولوغوموزو وئركي‌ شاه‌ قاچدي‌!داها اوچونجوندن‌ خبر يوخدور...»

       بو خبري‌ ائشيدن‌ كيمي‌ ائله‌ بيلديم‌ دونياني‌ منه‌ وئرديلر.ايسته‌ديم‌ يئريم‌دن‌ قالخيب‌ آتيلام‌ دوشه‌م‌كي‌: ـ «آغير گل‌ مچيدقاباغي‌دي‌» دئييب‌ سينميش‌ قول‌ ـ قيچي‌مين‌ دؤزولمز عذابي‌ اوره‌گيمي‌گؤينه‌تدي‌. او گئجه‌ مگر دانيشماقدان‌ دويوردوق‌؟! سؤز ـ سؤزو گتيريردي‌آرشين‌ بئزي‌. آمريكالي‌لاردان‌ دانيشيرديق‌. او گونلردن‌كي‌ آمريكالي‌لاربوردا ووروردي‌ قيلينجي‌ حلب‌ده‌ اوينوردي‌ اوجي‌. آخي‌ بير سري‌ ده‌آمريكالي‌لار مني‌ بو گونه‌ سالميشديلار. ائو آدامي‌ دئيه‌ن‌ كيمي‌ اوّل‌دن‌ ده‌ائله‌ منيم‌ أجليم‌ جَهره‌ أري‌ييردي‌. ساليم‌ باش‌ گؤرا آپاران‌ دئييلديم‌.

       ايندي‌ سيزه‌ دئييم‌ آمريكالي‌لاردان‌ كي‌ كنديميزين‌ بيرآغاج‌ليقيندا نم‌ ـ نَقَدر اونلار ايچون‌ دام‌ داش‌ تيكميشديلر. ائله‌ دام‌داش‌لاركي‌ خان‌ ساراي‌لاري‌دا او دام‌ داش‌لارين‌ يانيندا هئچ‌زادايدي‌. من‌بختي‌ ياتميشين‌ زميسي‌ده‌ دوز دوشموشدي‌ او دام‌ داش‌لارين‌ يانينا.گونون‌ چوخ‌ حصه‌سيني‌ زمي‌ده‌ كئچيرتديگيمه‌ گؤره‌ آمريكالي‌لار يانينداآل‌ ايت‌دن‌ مشهورايديم‌. باشينيزي‌ نه‌ آغريديم‌. گون‌لرين‌ بير گوني‌اوتورموشدوم‌ ائوده‌كي‌ تاققاتاق‌ كوچه‌ قاپيسي‌ سسله‌ندي‌. قاپيني‌ آچيب‌اؤزومو تاپانا قدر دؤرد دؤره‌ني‌ ژاندارمالار بورودو ـ داها قاچاق‌ يولوم‌يوخ‌ايدي‌. هر ياراقيم‌ دوزه‌لميشدي‌ قالميشدي‌ ساققال‌ داراغيم‌.

       «ننه‌ن‌ ياخشي‌ دده‌ن‌ ياخشي‌ بير دئه‌ گؤروم‌ نه‌اولوب‌» دئديكجه‌ژاندارمالار بو قولاقدان‌ آليب‌ او قولاقدان‌ اؤتوروردولر. دوشموشدولرائوين‌ جانينا. تنديردن‌ توتدو طؤله‌يه‌ قدر آختارديلار. گوجلري‌ گوجومدن‌چوخ‌ زرلري‌ زريمدن‌ چوخ‌. بيله‌لرينه‌ چكيل‌ اويانا دا دئمك‌ اولماييردي‌.هاچان‌ دا آغزيمي‌ آچيب‌ ايستيرديم‌ دانيشام‌ سسيم‌ بوغازيمدا قاليب‌دئييرديلر: ـ «سنه‌ بير آش‌ پيشيره‌ك‌ كي‌ اوزونده‌ بير قَريش‌ ياغي‌ اولسون‌.ايت‌ ندي‌ بؤرك‌ ندي‌؟! سن‌ نه‌ سن‌ خرابكارليق‌ ندي‌؟!...»

       ائودن‌ بير زاد تاپانماييب‌ قوللاريمي‌ دالدان‌ چاتيب‌ سالديلارقاباغا. كندين‌ پاسگاهيندا نه‌ يئييب‌سن‌ تورشلو آش‌. توفنگ‌ قونداغي‌ايدي‌كي‌ باش‌ گؤزومه‌ ياغيردي‌. گؤزلري‌ قيزارميش‌ ايكي‌ آمريكالي‌دا يومروق‌ ـتپيك‌ايدي‌ كي‌ هارامدان‌ توتدو گوپسه‌ييرديلر. وورا ـ وورا داهي‌ سورغوسؤال‌ايدي‌:

       ـ «دئه‌گؤره‌ك‌ كيملري‌ تاني‌ييرسان‌؟ ... اسلحه‌ني‌ كيمه‌ساتيب‌سان‌؟! هاردا گيزله‌ديب‌سن‌؟ ... آلچاق‌ ... خائن‌ ـ خرابكار ... ضدشاه‌...»

       من‌ ده‌ ـ «والله بالله باياق‌ زمي‌ده‌ ايشليرديم‌... دام‌ داش‌لاراساري‌ گئتمه‌مي‌شم‌... آمريكالي‌لاردان‌ بيرزاد اوغورلاماميشام‌...»دئمك‌دن‌ آز قالا ديليمين‌ اوجوندا توك‌ بيتيردي‌. آمريكالي‌لارين‌دا كين‌لي‌گؤزلري‌ ائله‌ منه‌ زيلله‌نميشدي‌كي‌ سانكي‌ دوه‌ نالبنده‌ باخير. آللاه‌ آداماوئرنده‌ باجادان‌ سالان‌كيمي‌، بيردن‌ ـ بيره‌ ترسه‌ ـ تله‌سيك‌ "قاطير عسگر"ايچري‌ گيردي‌. قاطير عسگرين‌ جيك‌ بؤككونه‌ بلدايديم‌. آمريكالي‌لارگلمه‌ميشدن‌ قاباق‌ بير حصيرايدي‌ بير ممّد نصير.آدي‌ ايت‌ دفترينده‌ده‌يوخ‌ايدي‌. آمما ايندي‌ بير دم‌ ـ دستگاه‌ صاحابي‌ اولموشدوكي‌ آديني‌ائشيد اؤزونو گؤرمه‌. اوزون‌ سؤزون‌ قيساسي‌ بوكي‌ قاطير عسگر: ـ«اسلحه‌ تاپيلدي‌! "مادام‌" ين‌ كيفينده‌ايدي‌...» دئمك‌ ايله‌ مني‌ بوراخماق‌بير آن‌ چكمه‌دي‌. او گوندن‌ بري‌ خسته‌خانالار ياتاغيم‌ اولدو. توخداماغيم‌اوقدر چكدي‌كي‌ هله‌ ايندي‌ده‌ عزرائيل‌ صحبتي‌ دوشنده‌ آمريكالي‌لاريادينا دوشوره‌م‌. آمما عوضين‌ بدل‌ آدينلي‌ اوغلو وار. انقلاب‌ چاغلاري‌"يورقان‌ علي‌" له‌ بيرليكده‌ آمريكالي‌لارين‌ باشينا بير توي‌ توتدوق‌كي‌مسلمان‌ ائشيديب‌ كافر گؤرمه‌سين‌. دام‌ ـ داش‌لاريندا بير شوشه‌ قالمادي‌كي‌ سينيق‌ ـ سينيق‌ اولماسين‌. آمريكالي‌لار كاسا ـ كوسالارين‌ ييغيشديريب‌قاچاندا، بيز جماعتدن‌ ائله‌ توك‌ ساليرديلاركي‌ گل‌ گؤره‌سن‌.

 

****

 

     قره‌ گونون‌ عؤمرو آز اولار. انقلاب‌ كي‌ ظفر چالدي‌ منيم‌ده‌كئفيم‌ دورولدو. يئرده‌ ـ گؤيده‌ دورماييرديم‌. داها بير اجنبي‌ يوخ‌ايدي‌ كي‌اؤز يوردوموزدا اؤزوموزه‌ زور دئسين‌... دونن‌كي‌ بيزيم‌ آروادين‌ خبري‌اولموشدو "محمدرضا شاه‌" ين‌ اوغلو "رضا پهلوي‌" ييرمي‌بير آذر مناسبتي‌له‌سؤيله‌ييب‌:
«بو دفعه‌ ييرمي‌بير آذري‌ "نجات‌ آذربايجان‌"دان‌"نجات‌ ايرانا"چئويره‌جه‌ييك‌» بير آن‌ گولمك‌دن‌ دورموردي‌. گوله‌ ـ گوله‌ دئييردي‌:

ـ «بيرين‌ كنده‌ يول‌ وئرميرديلر، كدخدانين‌ سوراغين‌ توتوردو!»

 

 

                                                                                1359

ایتگین اولدوز

 

علیرضا ذیحق

 

 ايتگين‌ اولدوز 

  

 " حئکایه "

 

   دينمز ـ سؤيله‌مزآياغا قالخيب‌ بير گؤز قيرپيميندا قارانليقدا ايتدي‌. غريبه‌ بير دويغواوره‌گينده‌ جوشماقدا ايدي‌. ايللرين‌ آغير يوكون‌ چيگين‌لريندن‌ قوپاريب‌آتماق‌ هوسي‌ كيمي‌. ندنسه‌ أللري‌ بيردن‌ بيره‌ پولاددان‌ يونولموش‌ پيچاقاساري‌ اوزاندي‌. صونرا ديكسندي‌. پيچاقي‌ بوراخيب‌ و آيين‌ سولغون‌ايشيغيندا أللرينه‌ باخيب‌ اوزون‌ بير فيكره‌ دالدي‌. اونا ائله‌ گليردي‌ كي‌أللري‌نين‌ كتمه‌گي‌، ايللردن‌ بري‌ چكديگي‌ دردلر ايديلركي‌ كَتمك‌شكلينده‌ أللرينده‌ يئر سالميشديلار. شايد ده‌ أللرينه‌ باخاركن‌: ـ «او سازچالان‌ أللريمي‌ ايتيرديم‌» دئيه‌ حبسه‌ آلينميش‌ سازي‌نين‌ قايغي‌سيناقالميشدي‌. قارانليغين‌ قورخونج‌ قانادلاري‌ آلتيندا، شهر يوخلاميشدي‌.آدديملاريني‌ بير آن‌ يئيين‌لتدي‌. اوره‌گي‌ يامان‌ دؤيونسه‌ايدي‌ ده‌، بوزااوخشار قورخو كؤنلونده‌ آلوو چكن‌ غضبين‌ ايستي‌سيندن‌ أري‌ييب‌ يوخ‌اولموشدي‌. دايانمادان‌ بوروق‌ ـ بوروق‌ كوچه‌لري‌ و دار ـ بوروق‌ دالانلاري‌اؤتوب‌ گئديردي‌. هارا گئده‌جگي‌ نه‌ ائده‌جگي‌ هله‌ اؤزونه‌ده‌ بوس‌ ـ بوتون‌آيدين‌ دئييلدي‌. قارشيندا گئده‌ر ـ گلمه‌ز بير يول‌ گؤرونوردي‌.

  كئچميشه‌ ـ گله‌جگه‌ دوشوننده‌، درين‌ ـ درين‌ خياللارا دالاندا،غضبدن‌ گؤزلري‌ قان‌ چاناغينا دؤنوردي‌. باياق‌ آلديغي‌ خبر، بوتون‌وارليقيني‌ سارسيتسايدي‌ دا، كينه‌سي‌نين‌ نه‌قدر سؤنمز اولدوغونودويوردي‌. بو كينه‌ ديزلرينه‌ گوج‌ و حركتينه‌ استقامت‌ وئريردي‌. بير سس‌دويوب‌ ناغافيل‌ داياندي‌. دووارا دايانيب‌ بويلاناركن‌ بير افسرين‌قارالتي‌سين‌ گؤردو. قارانليق‌ اؤز حؤكمونو سورمك‌ده‌ايدي‌ و اهمالجاياخينلاشان‌ آدديملارين‌ سسي‌ سكوتو پوزماقدا. غير اختياري‌ اولاراق‌،بيچاقي‌ بيردن‌ بيره‌ اونون‌ كؤكسونه‌ يئرلشديرمك‌ قرارينا گلدي‌. وجودونوبوروين‌ بو نفرت‌ و كينه‌، يانار بير و ولقانا دؤنموشدوكي‌، شاهليق‌ اصول‌اداره‌سيني‌ قورويان‌لاري‌ يانديريب‌ ياخماق‌ ايسته‌ييردي‌. اؤزونو بير آنليق‌اولسادا قيوراق‌ حس‌ ائديردي‌. حياتي‌ بير دنيزه‌ اوخشاييردي‌كي‌دايانمادان‌ جوشوردي‌ و انتقام‌ هوسي‌ اونون‌ يئنيلمز دالغالاري‌ كيمي‌سسله‌نيب‌ كوشولدوردولار. دؤزمه‌دن‌ گؤزله‌ييردي‌ و بيچاقين‌ سوموك‌دسته‌سيني‌ وار گوجو ايله‌ ألي‌ ايچره‌ سيخيردي‌. آمما ندنسه‌ جومدوخياله‌. قات‌ ـ قاريشيق‌ فيكيرلر گلدي‌لر گؤزلري‌ اؤنونده‌ صف‌ چكديلر.دوداقلاري‌ ترپنمه‌سه‌ده‌: ـ «اولمايا اوغلومون‌ كمك‌لريندن‌ اولا؟ اوغلومدابو پالتاردا ايدي‌. آمما باطنده‌ ضدايدي‌. شاها قارشي‌ ووروشوردي‌ ...»دئيه‌ أل‌ ـ قولو سوسدالدي‌ و ارتش‌ افسري‌ سس‌سيز صداسيز يولون‌توتوب‌ گئتدي‌. كؤنلونده‌ كؤك‌ سالان‌ كينه‌ نه‌قدر قالين‌ ـ قيئيم‌ اولسايدي‌ داخلقه‌ اولان‌ محبتي‌ داغلارجا يوكسك‌ و عظمتلي‌ايدي‌. محبت‌ و كينه‌ هرايكيسي‌ بير يئرده‌ قوجا قامتيني‌ چولقالاميشديلار. قارانليقدا آتيلان‌گوجسوز آدديملارين‌ عكس‌ صداسيندان‌ باشقا، گئجه‌نين‌ آغير سكوتونوپوزان‌ بير زاد يوخ‌ايدي‌. سولغون‌ باخيشلاري‌ ايسه‌ هردن‌ ائله‌ گؤيه‌تيكيليردي‌ سانكي‌ ايتگين‌ بير «اولدوز» ون‌ سوراغين‌ توتوردي‌. قاپي‌ني‌آچيب‌ جلد اؤزونو حيه طه آتدي‌. اوز ـ گؤزونه‌ سو چيله‌ركن‌ يورقون‌قامتينده‌ بير يونگوللوك‌ حس‌ ائتدي‌. ساللاقخانادان‌ ائوه‌ نه‌ ساياق‌گلديگيني‌ خاطيرلاياراق‌ گؤزلري‌ ياشاردي‌. قويونلاري‌ كسيب‌ سويدوغوچاغ‌ آلان‌ خبر، هله‌ده‌ اوره‌گيني‌ سيخيب‌ وارليغيني‌ سارسيديردي‌.دئمك‌كي‌ آلديغي‌ خبرين‌ هئچ‌ده‌ تزه‌ليگي‌ يوخ‌ايدي‌. كوچه‌ده‌ خياوانداهرگون‌ سويوق‌ قانلي‌ ياد ـ تانيشلار آغزيندان‌ مكرّر بو سؤزو ـ اوغلونون‌اعدامليغيني‌ ـ ائشيديردي‌. بو سؤزلرين‌ شايعه‌ اولدوغونو ياخشي‌قانيرسادا، بئله‌ بير زامانلاردا باشيندا دومان‌ قاوزانيب‌ بوتون‌ عالم‌ گؤزلري‌اؤنونده‌ قاراليردي‌. سس‌ چيخمادان‌ باغيريردي‌، چيغيريردي‌ و حياتي‌كائناتي‌ دگيشديرمك‌ حسرتي‌ ايله‌ يانيردي‌ ياخيليردي‌. بو آنلارداحياتي‌ني‌ أن‌ سئوديگي‌ ديلك‌لري‌ اوغروندا فدا ائتمه‌گه‌ تله‌سيردي‌ و بوخصوصدا اؤزونه‌ سؤز وئريردي‌.

 آيين‌ بولوت‌ آرديندا گيزلنمه‌ سيله‌ ياناشي‌، ظلمته‌ تسليم‌ اولمايان‌سايريشان‌ اولدوزلارين‌ سئويملي‌ ايشيغي‌ داها آرتيق‌ گؤزه‌ چارپيردي‌.گئجه‌نين‌ قورو سكوتونو شهرين‌ ايت‌لري‌ پوزوردولار و او دوشونه‌ركن‌يانيليردي‌. دوشونوردي‌ او گئجه‌يه‌كي‌ «ساواك‌» چيلار ييرتيجي‌ قوردلاركيمي‌ دام‌ ـ دوواردان‌ تؤكولوردولر. كيم‌ گلدي‌ توتوب‌ ديديرديلر هاراگلدي‌ داغيديب‌ ييخيرديلار. و اونون‌ پيرتلاشيق‌ آغ‌ ساچلاريندان‌ ياپيشيب‌بودوستاقدان‌ او دوستاقا، بو سلّولدان‌ او سلّولا سوروندوروب‌ چكيرديلر.مِه‌ سرين‌ ـ سرين‌ اسيردي‌ و اونون‌ پريشان‌ ساچلاريني‌ اهمالجا هؤروب‌تيتره‌ديردي‌. صاباحا فيكيرله‌شيردي‌. يئنه‌ تهرانا گئتمه‌ليدي‌. ديدرگين‌حزين‌ انسانلار كيمي‌، بوينو چيگنينده‌ زندانلار قاپي‌سيني‌ كسمه‌ليدي‌ تابلكه‌ جان‌ ـ جيگري‌ ساييلان‌ محبوس‌ اوغلونون‌ احوالين‌ سوروب‌ بير خبرتوتسون‌.

 تهراندان‌ بئزارايدي‌. بو آدي‌ ائشيده‌ركن‌ اوره‌گي‌ شيشيردي‌. ندنسه‌بيردن‌ ديكسه‌ندي‌. اوتاقينا يوگورمك‌ ايسته‌دي‌. «آرواد ـ اوشاق‌آييلماسين‌» دئيه‌ قاپي‌ ـ پنجره‌ني‌ كيپ‌له‌دي‌. اوره ‌گي‌ دولموشدو. ساز وسؤزونون‌ يا ساق‌ اولدوغو، توي‌لاردان‌ ـ مجلس‌لردن‌ محروم‌ اولدوغو،درد ـ كدريني‌ قات‌ ـ قات‌ آرتيرميشدي‌. دايانمادان‌ دووارا بري‌آدديملادي‌. سازي‌ قاپيپ‌ كؤينك‌دن‌ چيخارتدي‌. توزون‌ آليب‌ باغريناباسدي‌. اوره‌گي‌ يامان‌ تله‌سيردي‌. مضراب‌ تئلده‌ اويناييردي‌ و نغمه‌ ديلده‌جوشوردي‌. بولاغ‌ كيمي‌ سينه‌سي‌ سؤز چاغلاياركن‌ قارانليقي‌قارقي‌ييردي‌ و آيدين‌ صاباحي‌ سس‌له‌ييردي‌. و سسينه‌ آييلان‌ حيات‌يولداشي‌، جومموشدو اونون‌ عالمينه‌كي‌ حزين‌ ـ حزين‌ و يانيق‌ ـ يانيق‌سؤي‌ سؤيله‌ييردي‌ و بوي‌ بويلاييردي‌:

 

اويان‌ ستارخانيم‌ گؤرنه‌لر اولدو

 آنالار گؤزلري‌ ياشيله‌ دولدو

 باجيلار أل‌ آتيب‌ تئل‌لرين‌ يولدو

 آينالي‌ توفنگي‌ تئز يئتير منه‌ ...

 اولدوزلار باتمادا ايدي‌ و زمان‌، تر ـ تله‌سيك‌ اؤتوب‌ كئچمكده‌.قارانليق‌ ايسه‌ قورخونج‌ قانادلارين‌ «تبريز» استوندن‌ ييغيشديريب‌قاچماقدا...

 

  ۱۳۶۱

حیکایه - علیرضا ذیحق

 

علیرضا ذیحق

  آيدين

 "حئكايه "

 

بالا ـ بالا قاش‌ قاراليردي‌كي‌ قبر اوستوندن‌ مسجیده‌ طرف‌يولادوشدوك‌. غم‌ ـ كدر بوتون‌ گؤزلرده‌ يووا سالميشدي‌. سحردن‌باشلاييب‌ ياغان‌ قار، آستا ـ آستا كسمگه‌ باشلاييردي‌. جماعتين‌ چوخ‌اولماغينا باخماياراق‌ مسجيده‌ يئتيره‌نه‌جك‌ آغير بير سكوت‌ حياتينا دوام‌وئرمكده‌ايدي‌. مسجيدين‌ ايچينده‌ دووارا سؤيكه‌نيب‌ فاتحه‌ وئره‌ركن‌،كئچميش‌ خاطره‌لر گؤزلريمين‌ اؤنونده‌ جانلانيرديلار. آزجا سونرا آياغاقالخيب‌ باش‌ ساغليقي‌ وئريب‌ دوستلارلا بيرليكده‌ ائشيگه‌ چيخديق‌.كوچه‌لرين‌ دار ـ لولوك‌ اولدوغو بير ياندان‌، كنده‌ كؤچموش‌ قارانليق‌ وسويوقدا بير طرفدن‌ مدرسه‌يه‌ داخل‌ اولانا قدر هاميميزي‌ يورموشدو.شامي‌ تازا يئميشديك‌ كي‌ چنگيز بيردن‌ دئدي‌:

 

ـ «اوشاقلار ياديزدادير ا و گئجه‌؟

 او گئجه‌ كي اوشاقلار«عؤمَر»چيخارتميشديلار بيزده‌ هامي‌ميز اونلارين‌ هالاي‌ ـ كويوندن‌ ديسكينيب‌ائشيگه‌ چيخديق‌؟ يازيق‌ آيدين‌، اوگون‌ ياديزا گلير كي‌ بيزي‌ گؤرمك‌ همين‌يئره‌ اوزانيب‌ اؤزون‌ اؤلمه‌گه‌ ووردو. اوبيري‌ اوشاقلاردا سس‌ ـ كوي‌ساليب‌ ماهني‌ اوخويا ـ اوخويا دئييردي‌لر بيرزاد گرك‌ وئره‌سيز تا ديريله‌؟!بيزده‌ نخود ـ كشمش‌له‌ پول‌ وئريب‌ ديريلمه‌گه‌ راضي‌لاشدي‌. همان‌«عؤمَر» گونون‌ دئييره‌م‌ كي‌ بورادا رسم‌دير!»

                چنگيزين‌ دئديك‌لري‌ اوره‌گيمين‌ باشين‌ گؤينه‌ديب‌: « آمماتأسف‌لر كي‌ ايندي‌ جانيميزي‌دا وئرسك‌ ديريله‌ن‌ دئييل‌» دئييب‌ صاباح‌كلاسدا اوشاقلارا نه‌ جاواب‌ وئره‌جه‌گيمه‌ قالديم‌. «آيدين‌» ين‌ قانابلشميش‌ جانسيز بدني‌ بير آن‌ اولورسادا نظريمدن‌ گئچيب‌ يوموروقلاريم‌دويونله‌ندي‌...

* * *

                گؤزلريمي‌ كلاسدان‌ ائشيگه‌ زيلله‌ييب‌ كلاسا حاكم‌ اولان‌سكوتون‌ آغير يوكون‌ چيگين‌لريمده‌ ظالم‌ جاسينا حس‌ ائديرديم‌. بيردن‌بيره‌ سكوت‌ سيندي‌: ـ «آ، «قره‌ قوش‌» يولونا باخيرسيزمي‌؟» دئيه‌ن‌«حسن‌» ين‌ سسي‌ نظريمي‌ كلاسدا توپلانميش‌ اوشاقلارا متوجه‌ ائديب‌،صحبته‌ باشلاديم‌: ـ «يوخ‌ بالا، بونون‌ فيكرينده‌يم‌ كي‌ بوندان‌ سونرا«آذربايجان‌» ماهني‌سيني‌ كيم‌ بيزلر ايچون‌ اوخوياجاق‌»

                آيدين‌ «صمد وورغون‌» ون‌ آذربايجان‌ شعريني‌ سوت‌ بولبول‌ ازبرايدي‌. هاچان‌ كلاسدا يورولسايديق‌ آيدين‌ آياغا دوروب«آذربايجان‌»شعرين گؤزه‌ل‌ بير سس‌ايله‌ ترنّم‌ ائده‌ردي‌. هاميميز اونون‌ سسينه‌وورغون‌ اودوق‌. آمما يازيق‌لاركي‌ ايندي‌ آيدين‌ يوخ‌ايدي‌. تكجه‌ اونون‌خاطره‌لري‌ايدي‌ كي‌ بيزيم‌ كؤنلوموزده‌ حيات‌ تاپميشدير. داها كلاسي‌سس‌ بوروموشدور. بير آن‌ اولورسادا اوشاقلارين‌ قيافه‌سيدن‌ غم‌ ـ غصه‌نيشاني‌ پوزولموشدور. زاواللي‌ آيدين‌ اوّلدن‌ ائله‌ باشي‌ بلالي‌ايدي‌. هله‌آناسي‌نين‌ كفني‌ چورومه‌ميشدي‌ كي‌ اودا اؤلوم‌ اوراغينا گليب‌ قيزيل‌ قاني‌قاري‌ ناخيشلادي‌. نئچه‌ آي‌ بوندان‌ ايره‌لي‌ايدي‌ كي‌ گئجه‌ ياريسي‌ «آيدين‌»ين‌ آناسي‌ سانجيلانير و دوغان‌ لحظه‌ قان‌ آخما توتوب‌ حكيم‌ -خسته‌خانايا يئتيره‌ن‌ اولماييب‌ درد ايچينده‌ اؤلموشدو. كندده‌ داوا ـ دوكتوراولماماغا سبب‌ بوجور اؤلوم‌لردن‌ چوخ‌ اولار. آيدين‌ اوچونجو صنفي‌اوخويوردو. ساري‌شين‌، آريق‌ و گؤي‌ گؤز بير اوغلان‌ايدي‌. توماني‌ هميشه‌توپوغونون‌ اوستونده‌ دوراردي‌. دونيادا اوزونون‌ گولمه‌مه‌ديگينه‌باخماياراق‌، خوش‌ گولوش‌لوگو هرياندا مشهورايدي‌.

                «آيدين‌» ين‌ اؤلوم‌ خبري‌ گلنده‌ اوّل‌ لحظه‌ اينانمايان‌ كيمي‌اولوب‌، حادثه‌نين‌ اوز وئرديگي‌ يئره‌ گئتمگه‌ باشلاديق‌. «قره‌ قوش‌» لا«زورآوا» يولونون‌ آراسيندا ايديق‌كي‌ جماعتين‌ ازدحاميندان‌ حادثه‌نين‌ دوزاولدوغونو دويدوق‌. قار آمانسيزجا ياغيردي‌.گؤز ايشله‌ديكجه‌ قارايدي‌كي‌ داغي‌ ـ تپه‌ني‌، تورپاغي‌، تارلاني‌ بوروموشدو. قارلارا ايز سالا ـ سالا،«آيدين‌» ين‌ نه‌ايچون‌ تك‌ باشينا «قره‌ قوش‌» كندينه‌ گئتديگي‌ مني‌ بيراوزون‌ فكره‌ آپارميشدي‌. آمما دوغروسو فيكريم‌ ايشله‌ميردي‌. «آيدين‌»ين‌ باغيرساقلاري‌ ائشيگه‌ تؤكولموشدو. قاني‌ آخيب‌ نئچه‌ متره‌ قدر قاري‌رنگله‌ميشدير. يازيق‌ «آيدين‌» ين‌ بئله‌ اؤلمه‌سي‌ هاميني‌ ماتمه‌باتيرميشدي‌. هامي‌ميزين‌ گؤزلري‌ قارلاردا ايزي‌ قالميش‌ «قورد» لارين‌عيبه‌جر پنجه‌لرينه‌ تيكيلميشدي‌. قاري‌ ناخيشلاييب‌ دونان‌ قان‌، آزجابوندان‌ قاباق‌ زاواللي‌ بالاجا آيدين‌ين‌ حيات‌ شيره‌سي‌ايدي‌، آمما ايندي‌...

                                          * * *

 

                گون‌لر، آيلار دولانيردي‌. مدرسه‌لرين‌ تعطيل‌ اولدوغونا  آزقاليردي‌. داهان‌ اون‌ ـ اون‌ بئش‌ گوندن‌ سونرا، «زورآوا» دان‌گئده‌جك‌ايديم‌. آمما هله‌ده‌ «آيدين‌» ين‌ اؤلومو اوره‌گيمي‌ سيخيردي‌. لاپ‌چتيني‌ده‌ اوراسي‌ايدي‌ كي‌ «آيدين‌» ين‌ نه‌ سببه‌ قره‌ قوشا گئتديگي‌ هله‌ده‌آيدين‌لاشماميشدير.

                كيمسه‌ بو خصوصدا دانيشميردي‌. هله‌ده‌ بو تاپماجانين‌ آچارين‌تاپماميشديم‌. تا اوگون‌ يئتيردي‌. گئجه‌ايدي‌. آي‌ گوموش‌ ايشيقيني‌ هر يئره‌ساچاركن‌ سرين‌ بير يئل‌ اسمكده‌ايدي‌. بيردن‌ آياق‌ سسي‌ ائشيديليب‌،چنگيز آياغا قالخدي‌. «عباد عمي‌دير گلير» دئييب‌ اوتوردو. «عباد عمي‌»نين‌ ايشي‌ مدرسه‌ني‌ سيليب‌ سوپورمك‌ايدي‌. هميشه‌ قالين‌ شيشه‌لي‌گؤزلوگو گؤزونده‌ اولاردي‌. دولت‌دن‌ هئچ‌ بير گليري‌ يوخ‌ايدي‌. تكجه‌ آي‌باشي‌ شاگردلردن‌ بير نئچه‌ تومن‌ آليب‌ يئددي‌ باش‌ عائله‌سين‌گئچينديريردي‌. چوخ‌ گونلر شامدان‌ سونرا گله‌ردي‌ مدرسه‌يه‌باشلارديق‌ صحبته‌. اوگون‌ ده‌ اوبيري‌ گونلر كيمي‌ سؤز ـ سؤزوگتيردي‌، آرشين‌ بئزي‌. گئجه‌ني‌ ياري‌لاميشديق‌كي‌ «عباد عمي‌»ائولرينه‌ ساري‌ يولا دوشدو. داها «آيدين‌» ين‌ اؤلوموآيدين‌لاشميشدير. اوره‌گيمده‌ درين‌ بير نفرت‌ دويغوسو اويانميشدير.ديشلريم‌ كليدله‌نيب‌، يوموروقلاريم‌ دويونلنميشدير. داها تاپماجانين‌آچاري‌ تاپيلميشدي‌.

                عباد عمي‌ او كدرلي‌ حادثه‌ حاققيندا بئله‌ دئييردي‌:

                «جانيم‌ سيزه‌ دئسين‌ كي‌ بيلميره‌م‌ بيليرسيز يا يوخ‌، ناكام‌«آيدين‌» ين‌ دده‌سي‌ ترياكي‌ اولوبان‌ ايشي‌ اونا ـ بونا عرضه‌ يازماقدير. آخي‌اونون‌ قديم‌ ساوادي‌ وار. كندده‌ «ميرزه‌قلي‌» آدينا معروفدور. بئچارا«ميرزه‌قلي‌» دئمه‌ اوگون‌ خسته‌ايميش‌. ترياكي‌دا قورتولموش‌ايدي‌. قيشين‌سويوغودا بير ياندان‌ يازيق‌ «ميرزه‌قلي‌» يا ائشيگه‌ چيخماغادا حال‌قويماميشدير.

                آيدين‌ كي‌ مدرسه‌دن‌ يئتيرير «ميرزه‌قلي‌» اونو قره‌ قوشدان‌گئديب‌ ترياك‌ آلماغا مجبورائدير. آخي‌ قره‌ قوش‌ كندينده‌ اونون‌ بيركوره‌كه‌ني‌ واركي‌ ميرزه‌قلي‌ني‌ ترياك‌سيز قويماز قالا. بيرآز گؤتور قوي‌ دان‌سونرا بئچارا آيدين‌ قره‌ قوش‌ كندينه‌ گئتمگه‌ راضي‌لاشير.

                آمما دئمه‌گينه‌كي‌ قيشين‌ سويوغو آج‌ قوردلاري‌ يولا ساري‌چكيب‌دير و «آيدين‌» ين‌ اجلي‌ ياخيندير. نئجه‌كي‌ده‌ گؤردوك‌ او ايش‌كي‌گرك‌ اولمايايدي‌ اولدو. آللاهين‌ مصلحتينه‌ قربان‌ اولوم‌، اونوندا آلنينين‌يازيسي‌ بئله‌ يازيلميش‌ايدي...

 

 

1360

آی اوشاقلار صمد عمی گلمه دی

علیرضا ذیحق

 

آی اوشاقلار صمد عمی گلمه دی

 

ناغيل

 

قالخان‌لا قیلینجی اولماسایدی دا، کوراوغلو تک بوغلارینی ائشمه‌سه یدی ده، قارا بوغو و اوجا بوی بوخونو ایله، ائشیتدی‌ییمیز هر بیر ناغیلین قهرمانی کیمی ایدی. گاهدان اونو شاه اسماعیل تک عرب زنگی‌نین قاباغیندا گؤروردوک گاهدان دا عصیان ائدیب "هجر" خانیمی بوزآت بئلینده اوجا داغلارا قاچیردان، قوچاقلار قوچاقی نبی ایدی. هردن ده بابک ایدی بیزلر ایسه دوُیوشجول دلی‌لری. توپ اویناییب ییخیلارکن هئچ یاراسینی باغلامازدی و قان آخمایا گوز اوجونان باخمادان یاراسینا دوز سپن ملیک محمدین لاپ اؤزوایدی. دئیه‌ردی: «وئردییی سوزو توتوب بیر تک قیزیل آلما اوچون گئجه‌نی آییق قالیب سحره جان یاتمایان ملیک محمدی هئچ واخت اونودمایین.» بیزلر اونا آغا معلیم یوخ صمدعمی دئیردیک. اونون کیتاب دولو چانتاسی و محبت دولو اوره‌ییله گولر اوزو، سئحیرلی بیر دونیا کیمی ایدی.

 کیلاسا گیریب چانتانی آچدیقدا، سانکی نور سپیلردی و خیال دونیامیز مین رنگ ایله بویاناردی. ائله بیر حیات گوره‌ردیک کی اوردا، مین دوست آداما آزایدی ودوشمه‌نین تکجه بیری، چوخدان چوخ. باغچالاردا ساز وار ایدی گوزللرده ناز. قیزلار تئلی هورمه ایدی ایییت لر بیله ‌یی سینماز. بیردن گوره‌ردیک گئجه ایله گوندوز قاریشدی و آی اولدوز گویدن ائنه‌رک، گوی قورشاق لاری بیزه کوف اولوب گونشه دوغرو بویلانیریق.

 بیز کندده یاشاساق دا صمدعمی بیزه شهردن ده سوز آچاردی. او بیزه ناز نازی بویوین و اوزلریندن باشقا کیمسه نی به‌ینمه‌ین بیر پارا وارلی دوولتی لردن دئسه ده لب لبی ساتان "لطیف"دن دانیشیب باشماغی اولمادان، اوتانماسین دئیه او قارا رنگ ایله آیاقلارینی بویایان گونلردن سوز آچاردی وبیر توکانین ویترینینده، گوروب سئودییی و حسرتله باخیب آلانمادیقی توفنگدن دئیه‌ردی.

 صمدعمی هامییا عرضه یازیب شیکایت لرینی پاسگاها گؤتورسه‌لر ده، اؤزو و دوستلارینین ائوینه اوغرو دوشوب وار یوخلارینا سیریخ چکیله‌رک، هئچ ده شکایته گئتمه‌دی. تکجه ایش کی گؤردو یولداشلاری، اونون اودونا یانماسین دئیه یورقان دؤشه یین آپاردی "جلیل عمی" نین قفه سینه. دئییردی: «جماعتی نن اوتوروب دورماغین کئفینه کئف چیخماز. گئجه لری یاتماغا دا چوخ عادتیم یوخ دور. بیر ایکی ساعات هوشلاناراق قالانینی ائله یازبب پوزماقدایام.. گوندوز لرده کی گونوم مدرسه ده کئچیر.»

 صمدعمی‌نین سون ناغیلی بیزه "بالاجا قارا بالیق" ایدی کی دئییردی: «یای اؤتوب مدرسه لر آچیلدیقدا، بیر قوجاق دولو کیتابلا سیزه قوناغام. "بالاجا قارا بالیق" تهراندا چاپ اولماق همین، قاییداجاغام و هامیزا او کیتاب دان وئره‌جه‌یم.» آمما صمد عمی هئچ واخت گلمه دی. منیم اکدی‌ییم شفتالی آغاجینی دا او هئچ گؤرمه دی. یادیمدا دیر کی گؤردوم بیر گون یاشار آغلاییر و اولدوز قیوریم-قیوریم تئللرینی یولوب اوزونه تؤکه‌رک هیچقیرتی سسی گویه قالخیر. صمدعمی‌نی بیری بوغموشدو. آدینا آراز دئییردیلر. آمما آراز اونو هئچ واخت بوغانمازدی. اوقدر ده ال سیز آیاقسیز دئییل دی. او کی طوفانلی گئجه لرده، "ستارخان"دان دئیه‌رک، ایییت لر له چییین به چییینه آت چاپیپ دوشمن لره اود قیسدیراردی نئجه اولاردی کی گونون گون اورتا واختی اونا گوجو چاتسین. حتما آراز تک دئییلمیش، اولسادا دوست اوموش دالدان وورموش اوموش. آمما پولادین دده‌سی دئدی: «آرازین ایشی دئییل. یای دا قوراقلیق دان سویو دیزه چاتمایان بیر چای مگر سئل دی کی آدام بوغسون.» من کی آرازی بیر آدام سانیردیم آنلادیم کی خزره آخان بیر چای آدی ایمیش و صمدعمی او طرفلره دوست قیلیغینا گیرن بیری ایله گزمه‌یه گئتمیش ایمیش.

قارقالار گؤی اوزه‌رینی آلمیشدیلار و بیزلرکی اونون شاگیردلری ایدیک، گؤز تیکمیشدیک صمدعمی‌نین یانار قلبی له ایشیقلانان چیراغ سیز و سوواق لی بیر کیلاسا. گؤزلریمیز حوزونلو ایدی و "بالاجا قارابالیق"ی دوشونوردوک کی صمد عمی دئمیشدی: « مین بیر دالغا وبلایا راست گلسه ده اونون سون منزیلی یئنه دنیزدیر.» هله اونون جانسیز پیکرینی تبریزه گتیریب چیخارتماسا لار دا کندیمیز "آخیر جان"ین مین جانا ده‌ین اینسانلاری، باشقا یئرلرین ایییت لریله قول قولا وئریب یولا چیخدیلار. گلنلر دئدیلر سانکی محشر گونو ایدی. خلقین ایزدحامیندان دبشمک اولموردی. کدر له غضب، هامی گؤزلرده یووا سالمیشدی. یای اولسایدی دا دئییردیلر شاختا بوران، سانکی بوتون گولوشلری دوندارمیشدی.

او ایلی باغلارا خزان گلدی ده آمما صمد عمی هئچ گلمه دی. بیر گون آمما "اوسکو" دن بیری گلدی. خانیم معلم ایدی. آدی "مرضیه". صمدعمی‌نین چانتاسی الینده ایدی. دولو ایدی کیتاب ایله. اؤزوده کیتابین آدی "بالاجا قارا بالیق." مرضیه خانیم کیتابلاری بیزه هدیه ائده‌رک بو بایاتی نی اوخودو:

"عزیزیم باغدا دارا

آچ زولفونو باغدا دارا

بولبلو گولدن اؤتور

چکدیلر باغدا دارا."

سونرا دا "یاشار" لا "اولدوز"ون ایشاره‌سیله هامیمیز سس سسه وئریب هله ده اونوتمادیغیم بو ماهنی، قوش اولوب کیلاسدا قاناد آچدی:

"با هارین او اوزون گونلري نولدو؟

نییه باغچالارین گوللری سولدو؟

"اولدوز"ون گؤزلری یاشیله دولدو

داها آراز اوستن گمی گلمه‌دی

آی اوشاقلار صمد عمی گلمه‌دی ...

1386

طاماح دیشی

عليرضا ذيحق

 

 

طاماح‌ ديشي‌

 

 

" حئكايه"

 

 

 

       گون‌ اوگون‌ دئييل‌ آمما آللاه‌ همان‌ آللاه‌دير. آخشام‌ چاغي‌ايدي‌.سس‌ ـ كوي‌ قهوه‌خاناني‌ بوروموشدو. بيري‌ كسيردي‌ بيري‌ بيچيردي‌. داهادوغروسو تازا آنلاميشديق‌كي‌ بو اوچ‌ آيدا قيلديغيميز نامازلارين‌ هئچ‌بيري‌ قبول‌ اولماييب‌. «مشهدي‌ احمد» ين‌ سسي‌ كَره‌نِي‌كيمي‌ بؤرولدوردو.يئر ـ گؤيه‌ يامان‌ دئمك‌دن‌ يورولموردي‌. جماعتين‌ هامي‌سين‌ تقصيركاربيليب‌ گناه‌لارين‌ هاميسين‌دا ييخيردي‌ بيزيم‌ بوينوموزا. دوزونه‌ باخسايديق‌اوندادا گناه‌ يوخ‌ايدي‌. «مشهدي‌ احمد»ين‌ اوّل‌دن‌ده‌ ائله‌ بو ايشه‌راضي‌چيليقي‌ يوخ‌ايدي‌. دوزو هئچ‌ بيزلرده‌ گناه‌ صاحابي‌ دئييل‌ديك‌.ايش‌ايدي‌ اولموشدور. بيز هاردان‌ بيليرديك‌كي‌ ايش‌ بورا يئتيره‌جك‌دير.آمما «مشهدي‌ احمد» دئيه‌ن‌ كيمي‌ بيز اوّلدن‌ده‌ ائله‌ گرك‌ طاماح‌ديشي‌ميزي‌ چكيب‌ آتارديق‌. «حاج‌ حسين‌آغا» كي‌ ايچري‌ گيردي‌ هاي‌ ـكويدن‌ آزالدي‌. بو ايشه‌ اگر بير چاره‌قيلان‌ اولسايدي‌ اودا ائله‌ «حاج‌حسين‌آغا» ايدي‌. «حاج‌ حسين‌آغا» نين‌ رحمتلي‌ آتاسي‌دا ائله‌ آغزي‌كسرلي‌ ايتي‌ بير آدام‌ايدي‌. «حاج‌ حسين‌آغا» توتون‌ كاغاذ چيخارديب‌ بيرجيغالا يانديراركن‌ اوزونو خلقه‌ توتوب‌ دئدي‌: ـ «دوزدوركي‌ ايش‌دي‌اولوب‌ كئچيب‌. آمما بيزده‌ ائله‌يه‌ بيلمه‌ريق‌ كي‌ آللاه‌ تعالانين‌ شرعيندن‌ اوزدؤنده‌رك‌. «مشهدي‌ احمدآغا» نين‌ بويوردوغوكيمي‌ منيمده‌ نظريمه‌ بئله‌گليركي‌ گلين‌ بير پول‌ ييغاق‌ و او خارابانين‌ پولون‌ «قُلي‌ خانا» وئرمك‌ايله‌داها بوندان‌ چوخ‌ معصيته‌ باتماياق‌ و جاناسينه‌ر اوردان‌ استفاده‌ائلي‌ياق‌...»

             آزجا صونرا ائل‌ده‌ بو ايشه‌ راضي‌چيليق‌ ائديب‌ قرار اولدوصاباحدان‌ ائو حسابي‌ پول‌ ييغيب‌ «قلي‌ خانا» وئرمك‌ايله‌ حلال‌ليق‌ آلاق‌.

             ايكي‌ ـ اوچ‌ گونه‌ پوللار ييغيلدي‌. گون‌ اوگون‌ اولدي‌كي‌ بئش‌ ـآلتي‌ نفر ييغيشيب‌ يولا دوشدولر. آللاه‌ ـ آللاه‌ ائديرديك‌كي‌ بلكه‌ تئزليكله‌«قلي‌ خان‌» دان‌ حلال‌ليق‌ آليب‌ بو نئچه‌ آي‌دا قيلديغيميز نامازلارين‌ هئچ‌بيري‌ هئچه‌ گئتمه‌سين‌. هئي‌ اوره‌گيميزده‌ دئييرديك‌كي‌: «ايندي‌ بلكه‌ گلدي‌حلال‌ليق‌ وئرمه‌دي‌، اوندا نئيله‌مه‌لي‌ييق‌؟!» بو نگران‌چيليق‌لار بير ياندان‌،تازا بوي‌ ـ باشا چاتميش‌ بئيني‌ پوف‌ جاوانلارين‌ حرصي‌ده‌ بير ياندان‌.جاوانلار غضبله‌ دئيرديلر: ـ عاقليزا دعا يازسينلار سيزين‌ او! ديلسيزآياقسيز پوللاري‌ آپاريب‌ گؤر كيمين‌ جيبينه‌ تؤكورلر...» البته‌ اونلاردا گناه‌يوخ‌ايدي‌. اربابدان‌ هئچ‌ بيزيم‌ده‌ خوشوموز گلميردي‌. هله‌ سگگيز ـدوققوز آي‌ بوندان‌ قاباق‌ايدي‌ كي‌ اربابين‌ آداملاري‌ تورپاق‌ اوسته‌ ويريب‌منيم‌ باشيمي‌ چاپميشديلار. آمما نئيله‌مك‌. الحمداللهكي‌ بو قدر كندلرين‌ايچينده‌ بيزيم‌ كندايدي‌كي‌ شانس‌ گتيريب‌ ائله‌يه‌ بيلميشدي‌ يئرلري‌بؤلوب‌ اربابلاردان‌ آلسين‌. منيم‌كي‌ ازلدن‌ بير قاريش‌ يئريم‌ يوخ‌ايدي‌ و او ـبونون‌ يئرين‌ اكمگدن‌ آزقالا جانيم‌ چيخيردي‌، ايندي‌ گئنه‌ بير قاريش‌تورپاق‌ صاحابي‌ اولموشام‌كي‌ اؤزوم‌ اؤز آغام‌ اولام‌. آمما بو ايش‌ او ايش‌لره‌بنزه‌مز. دونيا ائله‌ بو دونيا دئييل‌كي‌! آللاهي‌دا آدام‌ گرك‌ ئوز باشي‌اوستونده‌ گؤره‌... گون‌ آز قاليردي‌ باتاكي‌ حاج‌ حسين‌آقا گيل‌ يئتيرديلر.قولاغيميز سس‌ده‌ايدي‌ كي‌ گؤره‌ك‌ نه‌ اولوب‌. «حاج‌ حسين‌آقا» ماشين‌دان‌كي‌ أندي‌ اوّل‌ ايش‌كي‌ گؤردي‌ أليني‌ داز باشيناكي‌ قارا ـ بير ايپ‌ بؤرك‌آلتيندا گيزلن‌ميشدي‌ چكيب‌ غرور حسي‌ايله‌ ظفر چالماقلارين‌ و حلال‌ليق‌آلماقلارين‌ آيدين‌لاتدي‌.

             هامي‌ميز شنليك‌ ائديب‌ سئوينجك‌ حاماما ساري‌ يوللانديق‌.داها آللاهيميز وئرميشدي‌. بو گوند بري‌ غسل‌ لار و نامازلاريميزين‌هاميسي‌ قبول‌ايدي‌. آخي‌ حامامين‌ يئرين‌ انقلاب‌دان‌ صونرا كندين‌ اربابي‌«قلي‌ خان‌» دان‌ مصادره‌ ائتميشديق‌كي‌ ايندي‌ او يئرين‌ پولونو وئريب‌«طاماح‌ ديشي‌» ميزي‌ چكميشديك‌.

 

1359