آی اوشاقلار صمد عمی گلمه دی
علیرضا ذیحق
آی اوشاقلار صمد عمی گلمه دی
ناغيل
قالخان‌لا قیلینجی اولماسایدی دا، کوراوغلو تک بوغلارینی ائشمه‌سه یدی ده، قارا بوغو و اوجا بوی بوخونو ایله، ائشیتدی‌ییمیز هر بیر ناغیلین قهرمانی کیمی ایدی. گاهدان اونو شاه اسماعیل تک عرب زنگی‌نین قاباغیندا گؤروردوک گاهدان دا عصیان ائدیب "هجر" خانیمی بوزآت بئلینده اوجا داغلارا قاچیردان، قوچاقلار قوچاقی نبی ایدی. هردن ده بابک ایدی بیزلر ایسه دوُیوشجول دلی‌لری. توپ اویناییب ییخیلارکن هئچ یاراسینی باغلامازدی و قان آخمایا گوز اوجونان باخمادان یاراسینا دوز سپن ملیک محمدین لاپ اؤزوایدی. دئیه‌ردی: «وئردییی سوزو توتوب بیر تک قیزیل آلما اوچون گئجه‌نی آییق قالیب سحره جان یاتمایان ملیک محمدی هئچ واخت اونودمایین.» بیزلر اونا آغا معلیم یوخ صمدعمی دئیردیک. اونون کیتاب دولو چانتاسی و محبت دولو اوره‌ییله گولر اوزو، سئحیرلی بیر دونیا کیمی ایدی.
کیلاسا گیریب چانتانی آچدیقدا، سانکی نور سپیلردی و خیال دونیامیز مین رنگ ایله بویاناردی. ائله بیر حیات گوره‌ردیک کی اوردا، مین دوست آداما آزایدی ودوشمه‌نین تکجه بیری، چوخدان چوخ. باغچالاردا ساز وار ایدی گوزللرده ناز. قیزلار تئلی هورمه ایدی ایییت لر بیله یی سینماز. بیردن گوره‌ردیک گئجه ایله گوندوز قاریشدی و آی اولدوز گویدن ائنه‌رک، گوی قورشاق لاری بیزه کوف اولوب گونشه دوغرو بویلانیریق.
بیز کندده یاشاساق دا صمدعمی بیزه شهردن ده سوز آچاردی. او بیزه ناز نازی بویوین و اوزلریندن باشقا کیمسه نی به‌ینمه‌ین بیر پارا وارلی دوولتی لردن دئسه ده لب لبی ساتان "لطیف"دن دانیشیب باشماغی اولمادان، اوتانماسین دئیه او قارا رنگ ایله آیاقلارینی بویایان گونلردن سوز آچاردی وبیر توکانین ویترینینده، گوروب سئودییی و حسرتله باخیب آلانمادیقی توفنگدن دئیه‌ردی.
صمدعمی هامییا عرضه یازیب شیکایت لرینی پاسگاها گؤتورسه‌لر ده، اؤزو و دوستلارینین ائوینه اوغرو دوشوب وار یوخلارینا سیریخ چکیله‌رک، هئچ ده شکایته گئتمه‌دی. تکجه ایش کی گؤردو یولداشلاری، اونون اودونا یانماسین دئیه یورقان دؤشه یین آپاردی "جلیل عمی" نین قفه سینه. دئییردی: «جماعتی نن اوتوروب دورماغین کئفینه کئف چیخماز. گئجه لری یاتماغا دا چوخ عادتیم یوخ دور. بیر ایکی ساعات هوشلاناراق قالانینی ائله یازبب پوزماقدایام.. گوندوز لرده کی گونوم مدرسه ده کئچیر.»
صمدعمی‌نین سون ناغیلی بیزه "بالاجا قارا بالیق" ایدی کی دئییردی: «یای اؤتوب مدرسه لر آچیلدیقدا، بیر قوجاق دولو کیتابلا سیزه قوناغام. "بالاجا قارا بالیق" تهراندا چاپ اولماق همین، قاییداجاغام و هامیزا او کیتاب دان وئره‌جه‌یم.» آمما صمد عمی هئچ واخت گلمه دی. منیم اکدی‌ییم شفتالی آغاجینی دا او هئچ گؤرمه دی. یادیمدا دیر کی گؤردوم بیر گون یاشار آغلاییر و اولدوز قیوریم-قیوریم تئللرینی یولوب اوزونه تؤکه‌رک هیچقیرتی سسی گویه قالخیر. صمدعمی‌نی بیری بوغموشدو. آدینا آراز دئییردیلر. آمما آراز اونو هئچ واخت بوغانمازدی. اوقدر ده ال سیز آیاقسیز دئییل دی. او کی طوفانلی گئجه لرده، "ستارخان"دان دئیه‌رک، ایییت لر له چییین به چییینه آت چاپیپ دوشمن لره اود قیسدیراردی نئجه اولاردی کی گونون گون اورتا واختی اونا گوجو چاتسین. حتما آراز تک دئییلمیش، اولسادا دوست اوموش دالدان وورموش اوموش. آمما پولادین دده‌سی دئدی: «آرازین ایشی دئییل. یای دا قوراقلیق دان سویو دیزه چاتمایان بیر چای مگر سئل دی کی آدام بوغسون.» من کی آرازی بیر آدام سانیردیم آنلادیم کی خزره آخان بیر چای آدی ایمیش و صمدعمی او طرفلره دوست قیلیغینا گیرن بیری ایله گزمه‌یه گئتمیش ایمیش.
قارقالار گؤی اوزه‌رینی آلمیشدیلار و بیزلرکی اونون شاگیردلری ایدیک، گؤز تیکمیشدیک صمدعمی‌نین یانار قلبی له ایشیقلانان چیراغ سیز و سوواق لی بیر کیلاسا. گؤزلریمیز حوزونلو ایدی و "بالاجا قارابالیق"ی دوشونوردوک کی صمد عمی دئمیشدی: « مین بیر دالغا وبلایا راست گلسه ده اونون سون منزیلی یئنه دنیزدیر.» هله اونون جانسیز پیکرینی تبریزه گتیریب چیخارتماسا لار دا کندیمیز "آخیر جان"ین مین جانا ده‌ین اینسانلاری، باشقا یئرلرین ایییت لریله قول قولا وئریب یولا چیخدیلار. گلنلر دئدیلر سانکی محشر گونو ایدی. خلقین ایزدحامیندان دبشمک اولموردی. کدر له غضب، هامی گؤزلرده یووا سالمیشدی. یای اولسایدی دا دئییردیلر شاختا بوران، سانکی بوتون گولوشلری دوندارمیشدی.
او ایلی باغلارا خزان گلدی ده آمما صمد عمی هئچ گلمه دی. بیر گون آمما "اوسکو" دن بیری گلدی. خانیم معلم ایدی. آدی "مرضیه". صمدعمی‌نین چانتاسی الینده ایدی. دولو ایدی کیتاب ایله. اؤزوده کیتابین آدی "بالاجا قارا بالیق." مرضیه خانیم کیتابلاری بیزه هدیه ائده‌رک بو بایاتی نی اوخودو:
"عزیزیم باغدا دارا
آچ زولفونو باغدا دارا
بولبلو گولدن اؤتور
چکدیلر باغدا دارا."
سونرا دا "یاشار" لا "اولدوز"ون ایشاره‌سیله هامیمیز سس سسه وئریب هله ده اونوتمادیغیم بو ماهنی، قوش اولوب کیلاسدا قاناد آچدی:
"با هارین او اوزون گونلري نولدو؟
نییه باغچالارین گوللری سولدو؟
"اولدوز"ون گؤزلری یاشیله دولدو
داها آراز اوستن گمی گلمه‌دی
آی اوشاقلار صمد عمی گلمه‌دی ...
1386