اصلی و کرم ---- شیمجی قیسمت
داغین باشینداکی دومان چکیلیب گئتدی، چووغون یاتدی. کرمگیل یولا داعوام ائدیب، دره لردن سئل کیمی، تپه لردن یئل کیمی گئدیب، بیر چوبانا راست اولدولار. کرم چوباننان سوروشدو: - بوردان بیر کئشیش کئچدیمی؟ چوبان دئدی: - آشیق، هامان کئشیش خوب ویلایتینه طرف گئتمگین بیناسین قویدو. کرم باخدی کی، اؤز داغلاری اوزاقدان گؤرونور، اورگی قوبار ائله دی، آلدی، گؤرک نه دئدی:
گلیب باهار، یاز آیلاری، سولار آخار ایندن بئله. هر طرفدن توتی، قومرو سوشور، اوخور ایندن بئله. بولبول اؤتر حزین-حزین، سننته بنزر ایلک یازین، بنؤوشه، چیچک یئر اوزون الوان ائلر ایندن بئله. اغاسلار گئیر دونونو، حاقا چئویرر یؤنونو، دردلی کرم وطنینی انار، سیزلار ایندن بئله. سؤز تاماما یئتدی. کرمگیل یولا دوشدولر. گئجه-گوندوز یول گئتدیلر. بیر سای کنارینا چاتدیلار، گؤردولر قیز-گلینلر پالتار یویورلار. بونلارین ایچریسینده بیر گؤزل گلین وار، گون کیمی ایشیق وئریر. کرمین عشقی سؤوشه گلدی، آلدی، گؤرک گلینه نه دئدی: گئدریکن بیر گلینه توش اولدوم، یولچونو یولوننان ائیلر بو گلین. گؤرسک، نیقابینی آتدی اوزوننن، یولچونو یولوننان ائیلر بو گلین. منیم اصلیم سننتده کیهوریدی، بیر آه چکسم داغی، داشی اریدی؛ گؤزللیکده هوری، ملک، پریدی، یولچونو یولوننان ائیلر بو گلین. بیر آه چکسم داغلار، داشلار ارییر، ندی بو سنده کیاو سییاه تئللر،
خینالی بارماقلار، او نازیک اللر، یولچونو یولوننان ائیلر بو گلین. کرم چکر یار اوسوندان ظیلتی، بیوفا دوست هئچ ائیله مز موروتی، اوزون گؤرن نئیلر دونیا لذتی؟ یولچونو یولوننان ائیلر بو گلین. بنزر اصلیم سننتده کیهورییه، اه چکنده داغلار، داشلار ارییه، دردلی کرم بو یوللاردا چورویه، یولچونو یولوننان ائیلر بو گلین. کئشیشی قیز-گلینلردن سوروشدولار. قیزلار کئشیشین کؤچ-کوفلتله چایدان کئچیب گئتدیگینی اونا خبر وئردیلر. کرم آیریلیب گئتمه یه باشلادی. از گئتمیشدیلر، چوخ گئتمیشدیلر. کرمین حالی دییشیلدی، اورگی دؤیونمه یه باشلادی، گؤزلری قارالدی. اورگینده دئدی: " اصلیمه چاتمایاساغام، اؤلوب، قوربت ائللرده قالاساغام " . آلدی، حالینا موناسیب گؤرک نه دئدی: حالدان حالا دوشن ویران کؤنلومون هر مهله سینده بیر ساهان اَیلشمیش. گاه شاه، گدا اولور، گاه دانا، نادان، گاه هر مهله سینده زیندان اَیلشمیش بیر محلله سینده یئددیلر، بئشلر، بیر محلله سینده بعضیرگان ایشلر، بیر محلله سینده دوققوز درویشلر، بیر محلله سینده پیران اَیلشمیش. بیر محلله سینده سانان سان ائیلر، بیر محلله سینده گول فغان ائیلر، بیر محلله سینده بولبول قان ائیلر، بیر محلله سینده گولشن اَیلشمیش.
بیر محلله سینده جمالین گؤرم، بیر محلله سینده گوللرین درم، بیر محلله سینده بیچاره کرم، بیر محلله سینده جانان اَیلشمیش.
سؤز تاماما یئتدی. یولا دوشوب، گئجه نی گوندوزه قاتیب، باللیسایا گلدیلر. اونلارین یانینا چوخ آدام توپلاندی. صوفی آداملاردان کئشیشی سوروشدو. بیر نفر دئدی: - آی جانیم، سیزه نه اولوب کی، بیر قیزین دالینا دوشوبسونوز؟ مگر دونیادا قیز یوخدو؟ او اولماسین، باشقاسی اولسون. الدی کرم، دئدی:
ای آغالار، خان اصلیمدن آیریلدیم، منی اؤلدورمه لی، دؤیمه لی دئیین! گئجه-گوندوز آه ائدیبن یانارام، منی اؤلدورمه لی، دؤیمه لی دئیین!
بیرسه دفعه خاطیرینی سورمادیم، کئچدی عؤمروم، مورادینا ایرمه دیم، فورصت الده ایکن دملر سورمه دیم، منی اؤلدورمه لی، دؤیمه لی دئیین!
الیمنن آلدیردیم گؤزو آلانی، اونون اوچون ترک ائیله دیم سیله نی، باشیما سالمیشام بونسا بلانی، منی اؤلدورمه لی، دؤیمه لی دئیین!
من کرمم، عشق باده سین ایچیردیم، بو سئودانی اؤز باشیمدان کئچیردیم، هاییف کی، اصلیمی الدن اوچوردوم، منی اؤلدورمه لی، دؤیمه لی دئیین!
کرم سؤزونو تاماما یئتیردی. باخدیلار کی، بو دوغرودان حاق آشیغیدی. کئشیشگیلین گئتدیگی یولو اونلارا گؤستردیلر. کرمگیل گئجه نی اورادا قالیب، سحر تئزدن یولا دوشدولر. بیر آز گئتمیشدیلر، سرین بیر مئه باشلادی. مئه قاباق طرفدن اسیردی. لاپ اونلارین اوزونه ووروردو. کرم دئدی: - صوفی، دایان، من خان اصلیمی بو بادی-صبادن خبر آلاساغام. سازی کؤینگیندن چیخاریب، باسدی باغرینا، دئدی: ایلنمیر کی، یاردان خبر سوراییم، اسیب-اسیب گئدن بادی-صبا هئی!.. قیریلسین بایسین قولو، قانادی، هئچ کیمسه دوشمه سین یاردان سیدا هئی!.. یودوم دولبندیمی، بیاض ائیله دیم، سیلدیم کؤنول پاسین، آیاز ائیله دیم، من قانلی فله یه نییاز ائیله دیم، فلک منه وئردی چوخلو صفا هئی!.. دورمایوبان آخیر چئشمیمین یاشی، اخدیغی یئرلرده اریدیر داشی، بئله ایمیش قانلی فلگین ایشی، نه شاه بیلیر، نه خان، نه ده گدا هئی!.. من کرمم، خوریاتلارا تای اولدوم، بیوفا یار سئودیم، عجببای اولدوم، عؤمور اوزدوم، گون چوروتدوم، زای اولدوم، منی بوشالتدیلار قابدان قابا هئی!.. بیر آز اوتوردولار. دینجلرینی آلیب، یورغونلوقلارینی چیخارتدیقدان سونرا دوروب گئتمگین بیناسینا قویدولار. آز گئتدیلر، چوخ گئتدیلر، بیر شهر خارابالیغینا چیخدیلار. کرم دایانیب دئدی:
- صوفی له له، بیر زامان واریمیش کی، بو شهرده آداملار دؤوران سورورموش. دایان، سوروشوم، گؤروم بو شهر نییه خارابا قالیب؟ آداملاری نئجه اولوب؟ الدی کرم گؤرک خارابا شهره نه دئدی:
سیاح اولوب بو عالمی گزرکن راست گلمیشم بو ویرانین داشینا. سؤیله ویران، نه زاماننان بریسن؟ نه گلمیشدی، نه گلسک باشینا؟
کرمین سؤزلریندن ویران دیله گلیب دئدی: حضرت نوهون زامانیننان برییم، امر-هاقلا نه لر گلدی باشیما... باشیما گله نی سؤیلگیم سنه گؤر نه زهر قاتیلیبدی آشیما. الدی کرم: کیم ائشیتسه سنین آه ایله زارین، ترک ائلیر الده اولانین، وارین، نؤچون خاراب اولدو چارسی-بازارین، عاغیل ایرمز او خودانین ایشینه. الدی ویران: اوچ یوز آلتمیش چئشمه لریم آخاردی، گؤزللریم سئیرگاها چیخاردی، خانیملاریم ل`لو گؤوهر تاخاردی، باخمازمیسان خان یئرینده داشیما. الدی کرم:
دردلی کرم سنه ویران سؤیله دی، سؤیله، یگیدلرین فلک نئیله دی؟ کیملر گلیب سنی ویران ائیله دی؟ فلک نییه داشین سالدی باشینا؟
الدی ویران:
چوخلو یگیدلریم واردی بورادا، کیمی ساز چالاردی، گزیب اورادا، ایندی ویران اولوب، قالدیم آرادا، ویرانام، اونلاری چکدیم دؤشومه.
کرم سؤزونو-تامام ائله ییب، گئتمگین بیناسین قویدو. گئدیب، گئدیب، اخشام چاغی چالوبا دئییلن بیر یئره چیخدیلار. کرم هر جور آغاجدان، گولنن دولو، لاله زار بیر باغا گیردی. باغین ایچینده بیر دسته قیز چالیب، اوخویوب، اویناییردی. کرم بو قیزلارین ایچینده -اصلییه بنزر بیر قیز گؤردو، دئدی: - صوفی، دایان بیر قاتار سؤز دئییم، بو قیز منیم خان اصلیمه بنزه ییر. کرم اورگی دمیرچی کوره سی کیمی آلیشیب یانا-یانا بو قیزا دئدی:
گؤزللر چیخیبلار سئیره، بیریسی اصلیمه بنزر. ال گئییبن ساللانیشی، یئریشی اصلیمه بنزر.
کرم بئله دئینده هامان قیز قولاج ساچلارینی سینه سازی ائله ییب، گؤرک کرمین بو سؤزونون موقابیلینده نه دئدی:
اوزاق ائلدن گلن، آشیق، سنین اصلین من دئییلم، چوخون درده سالان، آشیق، سنین اصلین من دئییلم. الدی کرم:
عشقین باده سینی ایچدیم، بولانیق چایلاردان کئچدیم، بیر قیز گؤردوم، درده دوشدوم. دوروشو اصلیمه بنزر.
الدی قیز:
سؤزونو قانمیشام ازل، باغیما دیمه ییب خزل، هاییستانا گئتدی گؤزل، سنین اصلین من دئییلم.
الدی کرم: منه موشتاق قوربت ائللر،
گؤز یاشیمی کیملر سیلر؟
کرم آغلار، رقیب گولر،
گولوشو اصلیمه بنزر.
الدی قیز:
سنین آختاردیغین اصلی،
قارا قاشلی، قارا گؤزلو،
منیم آدیم خانیمنازدی،
سنین اصلین من دئییلم.
سؤز تامام اولدو، کرم کئشیشی اوندان خبر آلدی قیز دئدی:
- سنین آختاردیغین کئشیش بو گون کؤچ-کولفتینن بورادان کؤچوب، گونچیخان طرفه گئتدی.
کرم بو سؤزو قیزدان ائشیدن کیمی سازی سینه سینه باسیب، گؤرک صوفییه نه دئدی:
دورما، گئدک، صوفی له له، یئنه اصلیم کؤچ ائیله ییب. قان آغلارام بوننان بئله یئنه اصلیم کؤچ ائیله ییب. اصلیم ائلیندن کؤچوبدو، المالی داغدان کئچیبدی، داشبولاخدان سو ایچیبدی، یئنه اصلیم کؤچ ائیله ییب. یاردان منه یارا دیمیش، هئچ دوزلمز بو موشکول ایش، اونلا بئله قارا کئشیش، یئنه اصلیم کؤچ ائیله ییب. صوفی، گل ائیله سؤیله مه، باغریمین باشین تئیله مه، گئدیرم، یولدان ائیله مه، یئنه اصلیم کؤچ ائیله ییب. قارشیمیزدا قارلی داغلار، کؤنول محبتی چاغلار، اصلی کؤچوب، کرم آغلار، یئنه اصلیم کؤچ ائیله ییب.
کرمگیل اورادان دا قالخیب، بیر نئجه گون یول گلدیکدن سونرا گلیب بیر کنده چیخدیلار. باخدیلار کی، بورادا توی وار. کرمین رنگی گول یارپاغی کیمی سولدو. صوفی خبر آلدی: - کرم، سنه نه اولدو؟ کرم دئدی: - زالیم کئشیش اصلینی اره وئریب، بو توی دا اونون تویودو. صوفی دئدی: - گل دالیمجان، آللاه کریمدی.
صوفی کرمی توی مجلیسینه آپاردی. مجلیس کرمی کئچیردی یوخاری باشا. خؤرک یئیننن سونرا دئدیلر: - آشیق، بیر آز اوخو، اورگیمیز آچیلسین. کرم سازینی الینه آلدی، آیاغا قالخیب چالماق ایسته ینده گؤزو او بیری اوتاغا ساتاشدی، گؤردو بیر گلین اوتوروب تاخت اوسته، قیزلار دا اونا زینت وئریر، یقین ائله دی کی، بو اصلیدی. دئدی:
چیخار تاختا، دیوان ائیلر،
اصلی، قاشلارین، گؤزلرین.
گؤزومدن قان روان ائیلر،
اصلی، قاشلارین، گؤزلرین.
شاه گیمی مطلب بیتیرر
حؤکمون یئرینه یئتیرر،
دیلسیزی دیله گتیرر،
اصلی، قاشلارین، گؤزلرین.
فیرقتین منی یاندیرار،
داغی، داشی دولاندیرار.
قاپی-قاپی دیلندیرر،
اصلی، قاشلارین، گؤزلرین.
هاوادا شاهینه بنزر
یئرده کیلاچینا بنزر،
گؤیده گؤیرچینه بنزر،
اصلی، قاشلارین، گؤزلرین.
گاه آغلادار، گاه گولدورر،
گاه گؤزللیگین بیلدیرر؛
اخیر کرمی اؤلدورر،
اصلی، داشلارین، گؤزلرین.
سؤز تاماما یئتدی. هامی کرمین بو خوش آوازینا احسن سؤیله دی. بیر نفر کرمه دئدی:
- ائی آشیق، گل قال بیزیم ائلده، آشیقلیق ائله، ائو-ائشیک صاحیبی اول. بیزیم ائللر قریب سئوندی. کرم بئله ائشیدنده دئدی: - آغالار، قولاق آسین، بیر قاتار دا سؤزوم وار، دئییم. دئدیلر:
- بویور! کرم دئدی:
تک بیرجه یاریمی منه وئرسه لر، بو فانی دونیادا مالی نئیلرم؟ بیر ایمداد اولورسا مؤولادان اولسون، غئیری نین وئردیگی مالی نئیلرم؟
اوجا داغ باشیندا ترلانلار سوزر، گؤللرده یاشیلباش زونالار اوزر، اصلینین یاناغین بیر سوت خال بزر، غئیری نین وئردیگی خالی نئیلرم؟
کرم دئیر: من نه ایدیم، نه اولدوم. اصلیمین عشقیندن سارالدیم، سولدوم، سیسمیم توک گتیردی، مسنونا دؤندوم، اصلیسیز من ساه-سلالی نئیلرم؟
سؤز تامام اولدو. کرمین دئدیگیننن مجلیس اهلی بیر شئی باشا دوشمه دی. صوفی ایشی بئله گؤرنده دئدی: - قارداشلار، بو ضیاد خانین اوغلودو. اؤز وزیرلری قارا کئشیشین قیزینا آشیق اولوب. قیز دا بونا آشیقدی. کئشیش قیزینی بونا وئرمک ایستمه ییب، گؤتوروب قاچیب. بیزه دئدیلر کی، کئشیش بورادا اولور. بیز ده بورایا گلمیشیک. کرم ائله بیلدی کی، توی اونون سؤوگولوسونون تویودو. تویبگی دئدی:
- آشیق، بو باشقا آدامین تویودو. سنین آختاردیغین کئشیش دونن بورادان کئچیب گئتدی. کرمله صوفی گئجه نی بورادا قالیب، سحر تئزدن دوروب یولا دوشدولر. اونلار گئتمکده اولسونلار، بو طرفدن گؤیده بیر قاتار دورنا گؤروندو. کرم آلدی سازینی، گؤرک دورنالارا نه دئدی:
دورنا، گئدرسیز هارایا، مننن یارا سالام دئیین! گؤرسز اگر بوتام آغلار، دؤنوب یارا سالام دئیین! یولونوز گئدیر آغداشا، قارلی داغلار آشا-آشا، هم قوهوما، هم قارداشا، هم دییارا سالام دئیین! دورنا، تئلین شانا-شانا، هم او یانا، هم بو یانا؛ الین سیزه بیر نیشانا وئریم، یارا سالام دئیین! داد سئیراغیبین الیننن، اشیق داغلارین بئلیننن، دردلی کرمین دیلیننن، دورنام، یارا سالام دئیین! کرم سؤزونو موختصر ائیله دی، یولا داعوام ائله دیلر. بیر مودت یول گئدیب، بیر اوبایا چاتدیلار. کرم اوبانین کناریندا بیر گؤزل قیز گؤردو. بو قیز او قدر گؤزل ایدی کی، گون کیمی هر طرفه ایشیق سالیردی. قیز کئچیب گئتدی. بیر دسته آهیل-ساهیل کرمین اطرافینا توپلاندی. کرم سازی سینه سینه باسیب دئدی: سیزین ائلده من بیر گؤزل گؤرموشم، یوخو دوشوب گورجوستانین ائلینه.