دوزلی اوغلان آذربایجانی تورکی شعر موزیک

مقدمه:

با این که آغاز جهانی شدن و جهان گرایی به دوران ادیان بزرگ و امپراتوری های وسیع باز می گردد؛ اما کاربرد این اصطلاح به کتاب اول مارشال مک لوهان تحت عنوان جنگ و صلح در دهکده جهانی مربوط است. (محمدی و طالبی؛ 1385) امروزه؛ صنعت همزمان ارتباطات به عنوان سخت افزار جهانی شدن به همراه نگاه جهان گرایانه دینی و فلسفه ها و نظریه های بزرگ جهانی به عنوان نرم افزار جهانی شدن؛ فضای به هم پیوسته ای را بوجود آورده اند  که در پرتو آن مفوم جهانی شدن و آغاز جهانهای جدید معنا پیدا کرده است.(عاملی؛ 1383) علاوه بر این ظهور فضای مجازی؛ با برخورداری از ویژگیهایی چون حافظه مجازی؛ دیجیتالی بودن؛ غیرمرکزی بودن و تعاملی بودن(عاملی؛ 1385) ظرفیت جهان واقعی را در ابعاد گوناگون افزایش داد به طوری که برخی از این ظرفیتها مکمل امکانات جهان واقعی هستند؛ بعضی ظرفیتهای واقعی را؛ در عالم مجاز تکرار می کنند و پاره ای روندهای مجازی امکانات جدیدی را بوجود آورده اند که در جهان واقعی مجال بروز نداشت.(همان)به این ترتیب نمی توان از اثرات جهان مجازی بر جهان واقعی چشم پوشید.

در این مقاله جهانی شدن؛ پارادایمی در نظر گرفته شده که بر ابعاد گوناگون زندگی اعم از اقتصادی؛ اجتماعی و فرهنگی تاثیر می گذارد؛ لذا کوچکترین نهاد اجتماعی – خانواده – نیز از تاثیرات آن بی بهره نخواهد بود.

در این نوشتار در پی آن هستیم که این تاثیرات را در خانواده های ایرانی مورد مطالعه قرار دهیم.

مفاهیم کلیدی: جهانی شدن؛ جهان گرایی؛ بازنمایی؛ خانواده  

 جهانی شدن: درباره جهانی شدن تعاریف متعددی ارائه شده است. دريك نگاه كلي می توان تعاریف جهانی شدن را در سه دسته جای داد .عده ای جهانی شدن را غربی شدن می دانند و گلوبالیزیشن[1] را معادل با وسترنیزیشن[2] و حتی آمریکایی شدن[3] می گیرند. (بارناباس؛ 1999)

اما از دید برخی دیگر؛ جهانی شدن نه یک پروژه از پیش تعیین شده؛ بلکه روندی است که در حیات نظام بین المللی شروع شده و مسیر تحول را به صورت خودکار می گذراند. (آدل ؛ 2000) گروه سوم به جای کلی گرایی درباره جهانی شدن به آن به شکل تجزیه شده نگریسته و به جداسازی ابعاد فرهنگی – سیاسی و اقتصادی آن می پردازند. (کابل؛ 1999 ) به هر تقدیر جهانی شدن پدیده ای است چند بعدی که با تاثیر بر عناصر حوزه های مختلف؛ آنها را از محلي  بودن ، قومي  بودن، ملي  بودن ، خردبودن و جزيي  بودن  به حد كلان جهاني  ارتقا می دهد. (شیخاوندی‘ 2007)

جهان گرایی: جهان گرایی نگرشی است که دید انسان را از حالت بسته و یک بعدی خارج می کند. به این ترتیب فرد خود را در میان 6 میلیارد نفر می بینید. این موجب می شود که دیدگاه  انسان منعطف و همراه با تساهل و تسامح می شود.

بازنمایی: بازنمایی؛ خلق و به وجود آوردن واقعیت به واسطه مدلهای مفهومی واسطوره ای است. این مدلها به صورت عامل تعیین کننده درک ما از واقعیت عمل می کنند. (بودریار‘1999)

نظریات بازنمایی در سه گروه بازتابی؛ تعمدی و ساختاری جای می گیرند. در این مقاله بازنمایی ارادی رسانه ها مدنظر است.

خانواده: در زبان فارسي خانواده به معناي خاندان؛ دودمان؛ اهل و عيال و خانه واسباب خانه؛ خويشان؛ دوست و ثروت آمده است.(اعزازي‘1376 :10) خانواده کوچکترین نهاد اجتماعی است که هر کدام از افراد آن نقش مشخصی دارند.

خانواده ایرانی و جهانی شدن:

خانواده ایرانی در گذشته شامل پدر؛ مادر؛ فرزندان و گاه پدربزرگ و مادربزرگ بود. این افراد در درون خانواده جایگاه مشخصی داشته و دارای روابط معینی با یکدیگر بودند؛ اما این مسئله در دوران معاصر دستخوش دگرگونی شده است . خانواده ایرانی هم اینک تحت تاثیر اثرات جهانی شدن و نیز دیدگاههای جهان گرایانه قرار دارد. در این میان رسانه ها نقش مهمی بر عهده دارند آنها با بازنمایی خانواده و نوع ارتباطات آنها با یکدیگر تاثیر زیادی بر این نهاد اجتماعی داشته اند؛ چرا که هویت های مدرن به قول هال ناپایدار بوده و در چارچوب بازنمایی شکل می گیرند.(عاملی ؛1386) رسانه ها می توانند از سویی با نمایاندن خانواده های در حال گذر ایرانی بر روی روابط خانواده های سنتی تاثیر بگذارند و شکاف نسلها را گسترش دهند و از سوی دیگر بازنمایاندن روابط و نقشهای غیرواقعی  می توانند در فرهنگ سازی برای این امر نقش ایفا کنند.

به نظر نگارنده گسترش ارتباط با جهان و آشنایی با دیگر عقاید و دیدگاهها چه از راه مسافرت و چه از راه ارتباطات رسانه  ای موجب گسترش نگرش جهان گرایانه در میان افراد خانواده می شود.

در این میان نمی توان از ظرفیتهایی که جهان مجازی برای افراد خانواده ایجاد کرده است؛غفلت کرد. چه ارتباطات مجازی در اتاقهای گفت و گو و وبلاگها می تواند در شکل گیری هویت های جدید در میان جوانان موثر باشد و از آنجا که پدر و مادران ایرانی کمتر وارد این فضا می شوند نه تنها خواسته های جوانان تغییر کرده و حتی فرامحلی می شود که این خود شکاف نسلی را وسعت می بخشد؛ بلکه این  تغییر نگرشها می تواند موجب بروز بحران در روابط میان افراد خانواده شود.

اما تاثیر مثبت این ارتباطات؛ آگاهی افراد خانواده نسبت به حقوق و توانایی هایی هایشان است. این مسئله بویژه در مورد زنان صادق است. تغییر هرم آموزشی و شغلی جامعه از مردان به زنان؛ افزایش سن ازدواج و بالا رفتن آمار طلاق نمودی از این آگاهیها باشد.

تمامی این موارد نه تنها نوع خانواده های ایرانی را به آهستگی از گسترده به هسته ای تغییر می دهند بلکه روابط پدرسالارانه سابق را نیز از میان می برند.  

بنابراین در یک جمع بندی کلی می توان گفت که روند جهاني شدن دو تاثير متضاد بر خانواده های ايرانی داشته است.

اما از آنجا که جهاني شدن به شكل اجتناب ناپذيري در حال گسترش در تمام دنياست؛ شناخت اين پديده فراگير و تاثيرات آن مي تواند در بهره گيري از فرصتهاي مثبت و برخورد مناسب با چالشهاي روياروي راهگشا باشد.

کتابنامه:

اعزازي؛ ش (1376) "جامعه شناسي خانواده" تهران: روشنگران

عاملی؛ س (1383) "جهانی شدن؛ مفاهیم و نظریه ها" ارغنون‘ شماره 24 صص1-55

عاملی؛ س (1385) جزوه درس مطالعه فضای مجازی

عاملی؛ س (1385) جزوه درس جهانی شدن و فرهنگ

منابع انگلیسی:

Adel.s (2000), globalization the palestinia economy, journal of palestin. Pp29- 54  

Barnabas. A.p (1999) globalization and the rural poor, encounter. Vol2. No6. pp 134- 145

Budrillard ,j (1999),"the transparency of evil' newyork:verso

Cable. V (1999) globalization and global coveanance, the royal institute ofInternational affairs

سایتهای مورد استفاده:

شیخاوندی؛ داور (2007) "هزینه های جهانی شدن" سایت آینده نگر

http://www.ayandehnegar.org/page1.php?news_id=2876

محمدی؛ م و رضا طالبی (1385) " جهانی شدن " 

http://www.industryinfobase.ir/cofarsi/cofarsi/science/Article.asp?Id=ARC1737