آتالار سؤزو و مثللر

 

آتالار سؤزو و مثللر خلقين حياتي و معيشتي، ايش و فعاليتي ايله داها سيخ باغلي اوْلان فورمجا كيچيك، معنا جا گئنيش ياراديجيليق نوعلريندن بيري دير . آتالار سؤزو و مثللرده آتا، بابالاريميزين حكمتي، ذكاسي و عصيرلردن بري الده ائتديگي سيناق و تجروب هلرين نتيج هلري عوموم يلشديريلير.

 

آتالار سؤزو و مثللرين فرقي

 

آتالار سؤزو و مثللر فورمجا عئيني شكيلده اوْلسالار دا مضمونجا بير آز فرقلنيرلر، دئملي آتالار سؤزو ف يكري تام افاده ائدير، اونلاردا عومومي لشديرمه، فيكير درينليگي اؤنملي يئر توتور، حال بو كي مثللر چوخ زمان موعين حادثه يه عاييد، غير- قطعي بير فيكير سؤيل هيير. آتالار سؤزونده قطعي حؤكم وئريلير، مثللرده حادثه يه ايشاره اوْلونور، اونون آدي چكيلير و فيكير تماملانمير.

مثللردن نمونه اوْلاراق :

 

آز آشيم، آغريماز باشيم

آدامين يئره باخاني، سويون لال آخاني

ياز گونون ياغيشي، ار-آروادين ساواشي

 

آتالار سؤزوندن نمونه اولاراق:

 

تهراندا دئسه لر باشلاري قيرخين، تبريزده باش كسرلر.

قاري دوشمن دوست اوْلماز.

آغاج بار وئرديكجه، باشيني يئره قويار.

سياست ننه-باجي تانيماز.

ار آتسيز اوْلماز، تورك تاتسيز اوْلماز.

دوه چيني قوناق چاغيرانين دروازاسي گئن گرك.

دوٍز گئدن دوٍزده قالماز.

تك الدن سس چيخماز.

 

خوراسان توركلري )گرايلي شيوه سينده (آتا سوًزلريندن بونلار سبزوار ولايتينين قوزئيينده يئرلشن بام صفي آباد شهرجيگيندن توپلانميشدير.:

 

داغ داغا يئتيرمَس،آدام آداما يئترَر(داغ داغا يئتيشمز ،آدام آداما يئتشر)

كينه دوشمني دوْست اوْلماس، ياريم چوًرك چاشت اوْلماس.

ياخوند قونشو ،آچا قردشده يئگراقدو )ياخين قونشو،اوزاق قارداشدان يئيراقدير)

سندن خير تاپان تاريدن زوال تاپار.

قلمين اوجي،،قيلينجين گوجو

ديلي اوْلانين زورو اوْلماز

چاغييا بويور ،آرديندان يوگور.

دوخون آجدان نمه خبري بار؟(توخون آجدان نه خبري وار ؟)

آت مينن آتاسيني تانيماز.

آج قارنين ايماني اوْلماز .

هئچ اوت بئتوت دؤي.

آغانين يوخلوغو ، بيبي نين شوخلوغو

قيل قمچييا قوتدي.

جوجه قلبيرين آستينده  قالماز

قونشون پيس اوْلدو كؤچ قوتار ،ديشين آغريا چك قوتار.

تونبانسيزين دوشونه بير گز بئز گيرر

كور كورو تاپار ،سو چوخورو

 

گرگانين راميان و فندرسك ماحالينين آتالارسؤزوندن بير نئچه اؤرنك:

 

عقل باشدادير ،نه ياشدا.

لوقما ، بوغما

تامانسيز ،ديزي ييرتيغا گولييه. (تومانسيز ديزي ييرتيغا گولور)

بيي يالان ساخلار ،ائشگي پالان.

چاغايا ايش بويور،آرديندان يوگور .(اوشاغا ايش بويور،داليسينجا يوگور)

خار خاساك ،قازان قاينادار.

گلينين آياغي، چوبانين تيياغي (گلينين آياغي. ،موبارك اوْلور چوبانين چوماغي )

 

ديوان اللغات الترك ده يوزلرجه آتا سوًزو ومثل واردير .كاشغرلي اونلارا ساو آدي  وئرميشدير.همين سوْز بوگون آذربايجاندا سوًز -سوًو عيباره سينده ايشلنمكده دير .آشاغيدا بو آتاسوًزلريندن بير نئچه سيني وئريريك:

 

بير قارغا بيرله قيش گلمس.(بير قارغا ايله قيش گلمز )

اتلي تيرنكاقلي اذيرمس ( ات ديرناقدان آيريلماز)

قوزدا قار اكسومس قويدا ياغ اكسومس

(قوزئيده قار اسگيلمز،قويوندان ياغ اسگيلمز)

بوزدان سوو تامار (بوزدان سو دامار.)

آغيز يئسه كوًز اوياذور (آغيز يئسه گوًز اوتانير)

بوًري قوْشنيسين ييمز )قورد قوْنشوسون يئمز)

آج نه ييمس،توْق نه تيمس(آج نه يئمز،توْخ نه دئمز)

آوچي نيچه آل بيلسه ،آذيق اونجا يول بيلير

)اوْوچو نئچه آل بيلسه ،آيي اونجا يول بيلير(

اوْت تيسه آغيز گوًمس(اوْد دئسه آغيز گوًينه مز)

قارغا قازغا اوًتگونسه بودي سينور

(قارغا قازي يانسيلاسا بودو سينار)

توي سيلكينسه ائشكه يوك چيقا

)دوه سيلكينسه ائشكه يوك چيخار(

ييلان يارپوزدان قاجار قانچا بارسا يارپوز اوتروگلور

)ايلان يارپيز دان قاچار ،هارا وارسا)گئتسه( يارپيز قارشي گلير(

بيرين-بيرين مينگ بولور،تاما-تاما گوًل بولور

)بيرر-بيرر مين اوْلور،داما-داما گوًل اوْلور(

قوْش قيليج، قينقا سيغماس

(قوْشا قيليج (بير)قينا سيغماز(

قالين قاز قيلاووزسوز بوْلماس )بوْيوك قاز سوروسو قيلاووزسوز اوْلماز(