درس شانزدهم : آيين نگارش
عدم رعايت آئین و ضوابط نگارش ، نوشته را معیوب کرده و آنرا سست و بی ارزش می کند. عدم توجه به اصول و قواعد یک زبان باعث کم رغبتی خواننده به نوشته می شود. آیا برای خواننده فرق نمی کند که نویسنده «می خواهم» را «میخواهم» یا «میخاهم» بنویسد؟ قطعاً او با دیدن چنین خطاهائی به نوشته ، به دیده حقارت نگاه خواهد کرد و نوشته ارزش خود را از دست خواهد داد.
متأسفانه به خاطر عدم آموزش زبان ترکی آذربایجانی در ایران ، این زبان دارای آئین نگارش مصوب و متقن نیست. همین باعث می شود که عده ای به تقلید از ادبیات جمهوری آذربایجان یا ترکیه روشی را پیش گیرند و عده ای هم به اجتهاد خود آئینی برگزینند و این باعث پراکندگی می شود و خواننده باعث سردرگمی می شود.
برای نمونه عده ای به تقلید از نگارش فونوتیکی کشورهای همجوار سعی می کنند تمام مصوتها را در نگارش نشان دهند و این مورد درباره فتحه مشکلساز است. نوشتن «گله جک» بصورت «گه له جک» هم باعث اطاله نوشتار می شود و هم خواننده سردرگم می شود. حذف حروف عربی و تبدیل آن به حروف ترکی (به تقلید از خط لاتین) یکی دیگر از پراکندگی های نگارش ترکی است. عده ای اصرار دارند که «اقتصاد» را «ایقتیساد» بنویسند و خواننده ای که دهها سال با املای کلمه انس گرفته است را به یکباره دچار سردرگمی کنند.
آیا همه اینها صحیح است؟ آیا همه شان اشتباه است؟ کدام را پیش بگیریم؟ قطعاً وقتی این کار متولی ندارد ، هرکسی راه خود را پیش می گیرد. آنچه در اینجا هم آورده می شود ، باز قانون متقن و قطعی نیست ولی بعضی اصول اولیه از جانب تمام نویسندگان باید رعایت گردد و عدم رعایت آن موجب طرد آن از جانب خواننده می گردد.
بیشترین هجمه به آئین نگارش از جانب گویشهای مختلف محلی است. در نگارش کنونی ترکی آذربایجانی هیچ خطری بیشتر از گویش گرایی ، زبان ادبی را تهدید نمی کند. گویشها محترم و عزیز هستند و غنا و گستردگی یک زبان را می رسانند ولی مرز بین زبان محاوره و زبان ادبی باید مشخص گردد. دومین خطر و آفت بزرگ زبان ترکی آذربایجان در ایران دخالت ترکیبات زبان فارسی در ترکی است. در این حالت جمله «صادرات بانکی قرض الحسنه وامی وئریر» تبدیل می شود به «بانک صادرات ، وام قرض الحسنه وئریر». سومین آفت در این باره نیز صحبتها ، مصاحبه ها ، سخنرانی ها و نطق های مسئولین محلی و بدتر از همه گویندگان رادیو و تلویزیون محلی است. به جمله زیر توجه کنید: «دهه فجر امسال ، ششصد و بیست و سه طرح عمرانی در سطح استان افتتاح اولاجاق»!. آیا این مسئول محترم نمی توانست به جای «اولاجاق» بگوید: «خواهد شد» تا هم خیال ما را راحت کند و هم خیال فارسی زبانها را؟ گوینده تلویزیون می گوید: «اذان مغربدن سورا ، استاندار محترم دانیشاجاخ»! آیا برای او سخت است که بگوید: «آخشام اذانیندان سونرا محترم استاندار دانیشاجاق دیر». جالب است که اگر به همین مسئول یا گوینده تلویزیونی بگوئیم دو جمله فارسی بگو ، دچار اضطراب می شود. درحالیکه کافیست به جای فعل ترکی ، فعل فارسی بگوید. آنچه در شبکه محلی صدا و سیما از زبان گویندگان ناشی و بی اطلاع از زبان محلی جاری می شود و لهجه شهر یا حتی محله خود را به تمام استان تحمیل می کنند ، بزرگترین آفت زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی در ایران است.
آنچه بصورت پراکنده در 15 درس گذشته گفته شد ، زیربنای آئین نگارش است. قطعاً یاد گرفته ایم که دیگر «قوشچی ، خویلی ، عمر» را «قوشچو ، خویلو ، عؤمور» بگوئیم و بنویسیم و از کاربرد ترکیبات فارسی (نه کلمات فارسی) پرهیز کنیم. پرداختن مجدد به این مسائل و اصول اولیه ای که در تمام زبانها رعایت می شود ، باعث اطاله کلام ما می شود. در اینجا برای تکمیل گفتار و نوشتار خود تنها به چند اصول دیگر توجه می کنیم:
>> در زبان ترکی در یک کلمه نمی توان هم مصوت ثقیل وجود داشته باشد و هم مصوت ظریف. لذا در گفتار و نوشتار کلمات جاافتاده ای مانند «ایاق» (در اصل آیاق) را باید تصحیح کنیم.
>> نیازی نیست مصوت فتحه را در تمام کلمه ظاهر کنیم. خواننده می تواند «سپه لنمک» را بخواند و متوجه شود. دیگر نیازی نیست آنرا بصورت «سه په له نمک» بنویسیم.
>> حروف عربی و حتی املای کلمات عربی باید حفظ گردد. لذا صحیح نیست بنویسیم: رمزان ، زاهیر ، ایقتیساد ، ایشتیباه. بلکه همان رمضان ، ظاهر ، اقتصاد ، اشتباه ، هم برای خواننده آشنا است و هم قابل تلفظ. قطعاً یک خواننده در خواندن متن ترکی «اشتباه» را «ایشیتباه» می خواند و نیازی به تحمیل این فکر به او وجود ندارد.
>> کلمات عربی و فارسی که باید تغییر شکل دهند تا در قالب ترکی بیایند ، باید با شکل تغییر کرده نوشته شوند. مانند: عؤمور (عمر) ، قایدا (قاعده).
>> در نوشتار کلمات اصیل ترکی نباید حروف عربی را دخالت دهیم. لذا نوشتارهای مانند اصلان (آسلان) ، اطو (اوتو) ، اطاق (اوتاق) اشتباه است.
>> در نوشتار ترکی ، کلمات اصیل ترکی را که وارد زبانهای دیگر شده اند ، باید به همان صورت اصیل ترکی بنویسیم. مانند: قالا (قلعه) ، بوشقاب (بشقاب) ، قاشیق (قاشق) ، ساچما (ساچمه) ، اومود (امید) ، کؤمک (کمک).
>> در گفتار و نوشتار اشتباهات خود را بدینصورت تصحیح کنیم:
- اگر اونو منه وئره (اونو منه وئرسه)
- درسده دوشدو چونکی اوخومامیشدی (اوخوماماغی ایچین درسده دوشدو)
- منیم کیتابیمی وئر یا یئرینه باشقا کیتاب آل (منیم کیتابیمی وئر یوخسا یئرینه باشقا کیتاب آل)
- اونو وئردیم تا باشیمدان آچیلا (باشیمدان آچیلماغا اونو وئردیم)
- بورادان تا تبریزه ایکی ساعات یول دور (بورادان تبریزه دک ایکی ساعات یول دور)
- بو اوغلوم یاخشی دی تا او بیریسی (بو اوغلوم او بیریسینه گؤره یاخشی دی)
- کیتاب کی اوخویورسان نه دیر؟ (اوخودوغون کیتاب نه دیر؟)
- آیا او درسی باشا دوشموشدون؟ (او درسی باشا دوشموشدون مو؟)
- به قول آتام: چوخ یاخشی کیشی دیر (آتام دئمه لی: چوخ یاخشی کیشی دیر)
- اوز به اوز (اوز اوزه) ، گؤز به گؤز (گؤز گؤزه) ، دال با دال (دال دالا)
- بالاخره آلاجاغیمی آلدیم (آنجاق آلاجاغیمی آلدیم)
- ناواخت سنی گؤره بیله رم؟ (هاچان سنی گؤره بیله رم؟)
- هم من گئدیم هم سن (منده گئدیم سنده)
- نه من گئدیم نه سن (منده گئتمه ییم سنده)
- ...
متأسفانه به خاطر عدم آموزش زبان ترکی آذربایجانی در ایران ، این زبان دارای آئین نگارش مصوب و متقن نیست. همین باعث می شود که عده ای به تقلید از ادبیات جمهوری آذربایجان یا ترکیه روشی را پیش گیرند و عده ای هم به اجتهاد خود آئینی برگزینند و این باعث پراکندگی می شود و خواننده باعث سردرگمی می شود.
برای نمونه عده ای به تقلید از نگارش فونوتیکی کشورهای همجوار سعی می کنند تمام مصوتها را در نگارش نشان دهند و این مورد درباره فتحه مشکلساز است. نوشتن «گله جک» بصورت «گه له جک» هم باعث اطاله نوشتار می شود و هم خواننده سردرگم می شود. حذف حروف عربی و تبدیل آن به حروف ترکی (به تقلید از خط لاتین) یکی دیگر از پراکندگی های نگارش ترکی است. عده ای اصرار دارند که «اقتصاد» را «ایقتیساد» بنویسند و خواننده ای که دهها سال با املای کلمه انس گرفته است را به یکباره دچار سردرگمی کنند.
آیا همه اینها صحیح است؟ آیا همه شان اشتباه است؟ کدام را پیش بگیریم؟ قطعاً وقتی این کار متولی ندارد ، هرکسی راه خود را پیش می گیرد. آنچه در اینجا هم آورده می شود ، باز قانون متقن و قطعی نیست ولی بعضی اصول اولیه از جانب تمام نویسندگان باید رعایت گردد و عدم رعایت آن موجب طرد آن از جانب خواننده می گردد.
بیشترین هجمه به آئین نگارش از جانب گویشهای مختلف محلی است. در نگارش کنونی ترکی آذربایجانی هیچ خطری بیشتر از گویش گرایی ، زبان ادبی را تهدید نمی کند. گویشها محترم و عزیز هستند و غنا و گستردگی یک زبان را می رسانند ولی مرز بین زبان محاوره و زبان ادبی باید مشخص گردد. دومین خطر و آفت بزرگ زبان ترکی آذربایجان در ایران دخالت ترکیبات زبان فارسی در ترکی است. در این حالت جمله «صادرات بانکی قرض الحسنه وامی وئریر» تبدیل می شود به «بانک صادرات ، وام قرض الحسنه وئریر». سومین آفت در این باره نیز صحبتها ، مصاحبه ها ، سخنرانی ها و نطق های مسئولین محلی و بدتر از همه گویندگان رادیو و تلویزیون محلی است. به جمله زیر توجه کنید: «دهه فجر امسال ، ششصد و بیست و سه طرح عمرانی در سطح استان افتتاح اولاجاق»!. آیا این مسئول محترم نمی توانست به جای «اولاجاق» بگوید: «خواهد شد» تا هم خیال ما را راحت کند و هم خیال فارسی زبانها را؟ گوینده تلویزیون می گوید: «اذان مغربدن سورا ، استاندار محترم دانیشاجاخ»! آیا برای او سخت است که بگوید: «آخشام اذانیندان سونرا محترم استاندار دانیشاجاق دیر». جالب است که اگر به همین مسئول یا گوینده تلویزیونی بگوئیم دو جمله فارسی بگو ، دچار اضطراب می شود. درحالیکه کافیست به جای فعل ترکی ، فعل فارسی بگوید. آنچه در شبکه محلی صدا و سیما از زبان گویندگان ناشی و بی اطلاع از زبان محلی جاری می شود و لهجه شهر یا حتی محله خود را به تمام استان تحمیل می کنند ، بزرگترین آفت زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی در ایران است.
آنچه بصورت پراکنده در 15 درس گذشته گفته شد ، زیربنای آئین نگارش است. قطعاً یاد گرفته ایم که دیگر «قوشچی ، خویلی ، عمر» را «قوشچو ، خویلو ، عؤمور» بگوئیم و بنویسیم و از کاربرد ترکیبات فارسی (نه کلمات فارسی) پرهیز کنیم. پرداختن مجدد به این مسائل و اصول اولیه ای که در تمام زبانها رعایت می شود ، باعث اطاله کلام ما می شود. در اینجا برای تکمیل گفتار و نوشتار خود تنها به چند اصول دیگر توجه می کنیم:
>> در زبان ترکی در یک کلمه نمی توان هم مصوت ثقیل وجود داشته باشد و هم مصوت ظریف. لذا در گفتار و نوشتار کلمات جاافتاده ای مانند «ایاق» (در اصل آیاق) را باید تصحیح کنیم.
>> نیازی نیست مصوت فتحه را در تمام کلمه ظاهر کنیم. خواننده می تواند «سپه لنمک» را بخواند و متوجه شود. دیگر نیازی نیست آنرا بصورت «سه په له نمک» بنویسیم.
>> حروف عربی و حتی املای کلمات عربی باید حفظ گردد. لذا صحیح نیست بنویسیم: رمزان ، زاهیر ، ایقتیساد ، ایشتیباه. بلکه همان رمضان ، ظاهر ، اقتصاد ، اشتباه ، هم برای خواننده آشنا است و هم قابل تلفظ. قطعاً یک خواننده در خواندن متن ترکی «اشتباه» را «ایشیتباه» می خواند و نیازی به تحمیل این فکر به او وجود ندارد.
>> کلمات عربی و فارسی که باید تغییر شکل دهند تا در قالب ترکی بیایند ، باید با شکل تغییر کرده نوشته شوند. مانند: عؤمور (عمر) ، قایدا (قاعده).
>> در نوشتار کلمات اصیل ترکی نباید حروف عربی را دخالت دهیم. لذا نوشتارهای مانند اصلان (آسلان) ، اطو (اوتو) ، اطاق (اوتاق) اشتباه است.
>> در نوشتار ترکی ، کلمات اصیل ترکی را که وارد زبانهای دیگر شده اند ، باید به همان صورت اصیل ترکی بنویسیم. مانند: قالا (قلعه) ، بوشقاب (بشقاب) ، قاشیق (قاشق) ، ساچما (ساچمه) ، اومود (امید) ، کؤمک (کمک).
>> در گفتار و نوشتار اشتباهات خود را بدینصورت تصحیح کنیم:
- اگر اونو منه وئره (اونو منه وئرسه)
- درسده دوشدو چونکی اوخومامیشدی (اوخوماماغی ایچین درسده دوشدو)
- منیم کیتابیمی وئر یا یئرینه باشقا کیتاب آل (منیم کیتابیمی وئر یوخسا یئرینه باشقا کیتاب آل)
- اونو وئردیم تا باشیمدان آچیلا (باشیمدان آچیلماغا اونو وئردیم)
- بورادان تا تبریزه ایکی ساعات یول دور (بورادان تبریزه دک ایکی ساعات یول دور)
- بو اوغلوم یاخشی دی تا او بیریسی (بو اوغلوم او بیریسینه گؤره یاخشی دی)
- کیتاب کی اوخویورسان نه دیر؟ (اوخودوغون کیتاب نه دیر؟)
- آیا او درسی باشا دوشموشدون؟ (او درسی باشا دوشموشدون مو؟)
- به قول آتام: چوخ یاخشی کیشی دیر (آتام دئمه لی: چوخ یاخشی کیشی دیر)
- اوز به اوز (اوز اوزه) ، گؤز به گؤز (گؤز گؤزه) ، دال با دال (دال دالا)
- بالاخره آلاجاغیمی آلدیم (آنجاق آلاجاغیمی آلدیم)
- ناواخت سنی گؤره بیله رم؟ (هاچان سنی گؤره بیله رم؟)
- هم من گئدیم هم سن (منده گئدیم سنده)
- نه من گئدیم نه سن (منده گئتمه ییم سنده)
- ...
+ نوشته شده در ساعت توسط وحید شکرزاده
|